طبقه بندی روغن های موتور

روغن موتور: کشورهای پیشرفته غربی و به ویژه آمریکا، از سالهای دهه 1950 استانداردهای روغن موتور را تهیه و عرضه کرده اند. کشورهای دیگر هم یا مستقیماً از آن استانداردها استفاده میکردهاند و یا کدهای ملی خود را برای معرفی استاندارد مزبور به کار میبرده اند. در آمریکا سه مؤسسه API ,SAE ,ASTM با همکاری یکدیگر کار تهیه استانداردها را به عهده داشته اند. استانداردهای مزبور با علائم ( SAE بیانگر  ویسکوزیته روغن) و علائم ( API برای کیفیت و کارایی روغن) معرفی میشدند. ارتش آمریکا و ارتش انگلستان نیز با استفاده از استانداردهای SAE و API استانداردهای ویژه مورد نظر خود را با علائم MIL-L و Def-Stan معرفی میکردند.
کشورهای اروپایی نیز مانند سایر کشورهای جهان، از استانداردهای آمریکایی استفاده میکردند، اما از دهه 1970 این استانداردها تحت علامت ( CCMC کمیته اروپایی سازندگان خودرو) معرفی شدند. این کمیته بعدها به ACEA تغییر نام داد. از سوی دیگر، در آمریکا و ژاپن هم سازندگان خودرو، از عدم سرعت کافی API ,SAE ,ASTM در تدوین استانداردهای مورد نیاز آنان برای روغن موتور ناراضی بودند، اقدام به تدوین استاندارد جدیدی به نام ILSAC نمودند.
علاوه بر سازمانها و مؤسسات یاد شده، شرکتهای بزرگ و معتبر خودروسازی نیز استانداردهای ویژه خود را دارند. مثلاً مرسدس بنز در اروپا و ماک در آمریکا، از جمله این شرکتها هستند.

طبقه بندی روغنهای موتور بر اساس گرانروی (ویسکوزیته – لزجت – چسبندگی)

1- طبقه بندی روغن های موتور بر اساس درجه بندی SAE

این درجه بندی صرفاً بر مبنای گرانروی است. انجمن مهندسان خودرو SAE به دلیل اهمیت گرانروی، اساس طبقه بندی روغن های موتور را بر این ویژگی بنا نهاده است، به طوری که در این سیستم دو گروه ازدرجه گرانروی مورد تعریف قرار می گیرند. یک گروه دارای حرف (Winter)W و دیگری گروهی که بدون حرف W است. هرقدر عدد SAE بزرگ تر باشد، گرانروی روغن مربوطه هم بیشتر است. حرف W همراه عدد SAE معرف روغن هایی است که در محیط های سرد به کار می روند و گرانروی این روغن ها در گرما اهمیت ندارد.
روغن هایی که حرف W در جلو آنها قید نشده است در محیط های گرم به کار می روند و گرانروی آنها در سرما اهمیت نخواهد داشت. مبنای دما برای محیط سرد °18- سانتی گراد و برای محیط گرم °100 سانتی گراد تعیین شده است. روغن های قید شده در جدول، تک درجه ای هستند.

گلوله فلزی با وزن یکسان در روغن هایی با گرانروی متفاوت طبق استاندارد SAE

روغن های موتور از لحاظ تغییرات گرانروی در دو دسته کلی زیر طبقه بندی می شوند:

• روغن های تک درجه ای یا Mono grade
• روغن های چند درجه ای یا Multi grade

روغن های ذکر شده در بالا نمونه ای از روغن های تک درجه ای بودند. روغن های چند درجه ای دلیل داشتن مواد افزودنی خاص در سرما (هنگام استارت موتور) مثل روغن های با گرانروی پایین(10 و 20) عمل می کنند و با گرم شدن موتور گرانروی آنها به حد گرانروی روغن های با گرانروی بالاتر 40 تا 50 می رسد. روغن های چند درجه ای از مخلوط کردن یک درصدمناسب از یک روغن با گرانروی کم با پلیمرهای بهبود دهنده شاخص گرانروی بدست می آیند.
بطور مثال روغن با علامت SAE 10W40 در درجه حرارت های پایین 18ºC- مانند روغن SAE10W عمل می کند اما در درجه حرارت 100ºC مانند روغن با گرانروی SAE 40W عمل می کند.

دامنه درجه حرارت روغن موتور بر اساس ویسکوزیته (SAE)

2- طبقه بندی روغنهای موتور بر اساس درجه بندی ISO

این سازمان روغن ها را برمبنای گرانرویشان در 40ºC بر حسب سانتی استوک c.St تعریف و طبقه بندی کرده است و در موارد صنعتی از قبیل روغن توربین و دستگاه های هیدرولیکی و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.

مقایسه گرانروی (ویسکوزیته) روغن موتور بر اساس درجه بندی ISO و SAE

مقایسه درجه گرانروی (ویسکوزیته) روغن ها SAE-ISO-AGMA (پایه، موتور، دنده و صنعتی) در دمای 40 و 100 درجه سانتی گراد

طبقه بندی روغنهای موتور بر حسب سطوح کیفیت

1- طبقه بندی انجمن نفت آمریکا API

انجمن نفت آمریکا (American Petroleum Institute) کیفیت روغنهای موتور را در دو گروه دسته بندی نموده است. گروه اول روغنهای موتور برای خودروهای بنزینی که با علامت S [مخفف Serves (نماینده ایستگاههای تعویض روغن، گاراژها و بنگاههای فروش خودروها] مشخص شده و گرروه دوم روغنهای موتور دیزلی که با علامت C [مخفف Commercial (وسایل نقلیه تجارتی، کشاورزی و ناوگان)] مشخص شده است.
و سطح کیفیت هر یک از روغنهای این دو گروه به وسیله حروفی (به ترتیب الفبا) کره بعرد از حررف S یا C نوشته میشود، مشخص میگردد. روشهای آزمایش جهت تعیین روغن خاص توسط سازمان ASTM استاندارد شده است.

طبقه بندی روغن موتور بر حسب سطوح کیفیت API

2- معرفی سطح کیفیت ILSAC

(International Lubricant Standardization and Approval) ILSAC به معنای سازمان بین المللی استاندارد و تایید (کیفیت) روانکارهاست. این سازمان از سال 1994 در زمره مؤسسات بررسی، تعریف و تأیید سطوح کیفیت روغنهای بنزینی قرار گرفته است و بیشتر سازندگان خودروها در کتابچه های جدید راهنمای خودرو، آن را ذکر مینمایند و برچسب تأیید کیفیت API را بر حسب تعاریف ILSAC نیز بر روی بسته بندیهای روغنهای موتور برای انتخاب روغن مشخص مینمایند.

سطح کیفیت ILSAC (روغن موتور)

کیفیت روغن موتور های بنزینی و دیزلی (API)

CA : روغن مخصوص خودروهای مدل 1940 تا 1950 با سوخت دیزل که در شرایط آسان کار میکنند. (سوخت با درصد گوگرد پایین)
CB : روغن مخصوص خودروهای مدل 1949-1960 با سوخت دیزلی (سوخت حاوی درصد بیشتری از گوگرد) برای شرایط معمولی کار موتور دیزلی. روغنهای این سرویس از زنگ زدگی یاتاقانها و رسوبات ناشی از سوخت نامرغوب در دماهای زیاد جلوگیری میکند.
CC : روغن مخصوص خودروهای مدل 1961 برای استفاده در خودروهای دیزلی در شرایط کاری متوسط تا سخت. مطابق با استاندارد MIL-L2104B
روغنهای مختص این سرویس در مقابل رسوبات ناشی از دماهای زیاد در موتورهای دیزلی سوپر شارژ سبک که با شرایط کاری عادی و نسبتا سخت، مقاوم بوده و مانع زنگ زدگی و فرسایش میباشند. روغنهای این سرویس در کامیونها، کارخانجات، موتورآلات ساختمانی و در انواع تراکتورها
مصرف میشود.
CD : روغن مخصوص خودروهای دیزلی مدل 1955 به بعد. برای استفاده در خودروهای دیزلی با سوخت نامرغوب (درصد گوگرد بالا حدود 0.5%) و شرایط کاری سخت موتورهای دارای سیستم سوپر شارژ و توربوشارژ با دور زیاد و موتورهای بنزینی که در شرایط سخت کار میکنند مطابق با استاندارد MIL-L42104C ،D . این روغنها از خوردگی یاتاقانها و از ایجاد رسوبات ناشی از سوخت نامرغوب در دماهای زیاد جلوگیری میکند.
CD-H : روغن مخصوص دیزلهای مدل 1987. این روغنها با مشخصات سطح کیفیت CD نیز مطابقت دارد.
CE : روغن مخصوص دیزلهای مدل 1987. این روغن برای موتور بعضی از دیزلهای سوپرشارژ و توربوشارژ طراحی شده است که در شرایط سرعت پایین و بار بالا و همچنین سرعت بالا، بار بالا میکنند. مطابق با استاندارد MIL-L2104F
CF-4 : روغن مخصوص دیزلهای چهار زمانه مدل 1990 که با دور بالا حرکت میکنند. قابل استفاده به جای روغن با سطح کیفیت CE ,CD. مطابق با
استاندارد MIL-L2104F
CF : روغن مخصوص دیزلهای سوپر شارژ و توربو شارژ دو زمانه مدلهای 1994. این روغن با کارایی سطح کیفیت CD نیز مطابقت دارد.
CF-2 : روغن مخصوص دیزلهای دو زمانه مدلهای 1994 که با سطح کیفیت CD-H نیز مطابقت دارد.
CG-4 : روغن مخصوص دیزلهای چهار زمانه طراحی 1995 که با دور بالا حرکت میکنند. این روغنها با سطح کیفیت CG-4 ,CE ,CD نیز مطابقت دارد.
CH-4 : روغن مخصوص دیزلهای چهار زمانه طراحی 1998 که با دور بالا حرکت میکنند. این روغنها نیاز سطوح کیفیت CF4 ,CG-4 را نیز تأمین مینمایند.
CI-4 : روغن مخصوص موتورهای دیزلی سبک، متوسط و سنگین با ویژگی کاهش اکسیدهای نیتروژن (No_x) تا حد 50% با استفاده از گازهای خروجی خنک شده از اگزوز، به عنوان جایگزین اکسیژن این روغنها به منظور مقابله با اسیدهای حاصل از No_x دارای قابلیت ذخیره بالاتری هستند.
SA : روغنهای این سرویس مختص موتورهای بنزینی و دیزلی میباشد که در شرایط کاملا آسان کار میکننید و احتیاج به مواد افزودنی ندارند.
SB : روغنهای این سرویس برای موتورهای بنزینی است که در شرایط نسبتا آسان کار میکنند و احتیاب به حداقل مواد افزودنی دارند. روغنهای این سرویس در مقابل اکسیده شدن، خوردگی و ساییدگی مقاوم میباشند. (SA+ مواد ضد خوردگی و ضد اکسیداسیون) (1930)
SC : مواد ضد زنگ و ضد ساییدگی+ SB + پاک کنندگی (1964-1967)
SD : مشابه SC، دارای مقدار بیشتری از مواد افزودنی هستند. همچنین در مقابل تغییرات شدید دمای موتور مقاومند. (1967-1970)
SE : مشابه SD، دارای مقدار بیشتری از مواد افزودنی (1971-1980) معادل MIL-L-46152A
SF : مشابه SE اما دارای مواد ضد اکسیداسیون و ضد ساییدگی بیشتر (1980-1989)معادل MIL-L-46152B,C
SG : مشابه SF با دارا بودن کیفیتی برتر از آن با مقدار بیشتری از مواد افزودنی (1989-1992) معادل MIL-L-46152D,E
SH : مشابه SG تست شده با روش CMA با دارا بودن کیفیتی که آزمونهای آزمایشگاهی متعددی شامل آزمون فراریت (Noack) و قابلیت فیلتر شدن را به خوبی جواب میدهد. (1993-1996)
SJ : مشخصات مشابه SH تست شده با روش CMA با دارا بودن کیفیتی برتر که آزمونهای Gelatin Index ,TEOST Homogeneity/Miscibility را جواب میدهد. (1996-2001)
SL : سطح کیفیت روغنهای تولید شده در سال 2002 تست شده با روش Acc code برای مصرف طبق خط مشی و قابلیتهای مورد نظر API و آزمون درجه گرانروی SAE در مورتورهای بنزینی مدرن.
SM : برای مصرف در موتور خودروهای طراحی شده تا سال 2010
SN : قابل استفاده در تمام موتور خودروهایی که از سال 2011،2010 طراحی شده است این روغن موتور با مقاومت بهتر در برابر اکسیداسیون، پوشش دهی بیشتر و محافظت در برابر رسوب گذاری بر روی قطعات و افزایش کارایی روغن موتور در دمای پائین بهبود یافته است. گرید های سبک این روغن موتور صرفه جویی قابل ملاحظه ی در مصیرف سوخت فراهم می آورد. برخی روغنهای SN دارای استاندارد ILSAC از نظر کیفیت حفظ انرژی هستند.

کیفیت روغن موتور

منبع:  STEENOIL CO