معرفي انواع روغن ها
دسته بندي روغن هيدروليک
روغن هيدروليک همچون روغن هاي ديگر از اختلاط “روغن پايه” و مواد افزودني توليد مي شود. که مي تواند با توجه به نوع روغن پايه و مواد افزودني ، کاربرد هاي مختلفي در سيستم هاي گوناگون داشته باشد.
روغن هيدروليک را مي توان پر مصرف ترين روغن صنعتي ناميد، و از اينرو با توجه به مصرف بالا و کاربردهاي متنوع و شرايط کاري گوناگون ، اين روغن نيز از تنوع بالايي برخوردار است. در واقع روغن هيدروليک در يک سيستم نقش انتقال دهنده انژي را بازي مي کند و در صورتي که اين روغن دچار مشکل شود ، اين وظيفه بخوبي انجام نشده و سيستم با اختلال يا توقف در کارکرد روبرو مي گردد.
بطور کلي روغن هاي هيدروليک بر اساس استاندارد ISO 6743 به سطوح کيفيت زير تقسيم بندي مي شوند:
1- HH: روغن پايه معدني بدون مواد افزودني. اين اولين نسل از روغن هاي هيدروليک بود.
2- HL: با اضافه کردن مواد افزودني ضدزنگ و ضد اکسيداسيون نسل جديدي از اين روغن ها بوجود آمد که به اين گروه روغن هاي گردشي نيز گفته مي شود.
3- HM: با اضافه کردن مواد افزودني ضد سايش به روغن هاي HL روغن هاي هيدروليک جديد توليد شد که در حال حاضر پر مصرف ترين روغن هاي هيدروليک هستند.
4- HV: با بالا بردن شاخص گرانروي روغن هاي هيدروليک HM ، اين سطح کيفيت بدست آمد، که براي کار کرد در محدوده دمايي وسيع مناسبند.
5- HG: اين روغن ها که به روغن هيدروليک ماشين ابزار معروفند، با خاصيت چسبندگي که دارد ، در سيستم هاي کشويي رفت و برگشتي از سيستم به بيرون پرتاب نمي شوند.
اين تقسيم بندي سطوح کيفيت يکي از معروف ترين طبقه بندي روغن هاي هيدروليک است . ولي استانداردهاي ديگر نيز در روغن هاي هيدروليک تعريف شده اند که مي توان استانداردهاي زير را نام برد:
DIN 51524, Cetop RP 91 H, Afnor NFE, Cincinati Milacron, …
بطور کلي وظايفي که از يک روغن هيدروليک انتظار مي رود ، روانکاري، انتقال نيرو، کاهش اصطکاک و سايش، محافظت از زنگ زدگي اجزاء سيستم و سازگاري با تمام اجزاء سيستم است.
دسته ديگر از روغن هاي هيدروليک هستند که به روغن سيالات هيدروليک ضد آتش معروف هستند. البته اين بدين معني نيست که اين سيالات در مجاورت با آتش شعله ور نمي شوند، بلکه آنها در مجاورت با آتش ديرتر شعله ور شده و در برابر انتشار شعله مقاومت مي کنند. اين دسته از روغن ها معمولا در مکان هايي که احتمال آتش سوزي زياد است (مانند درب کوره هاي ذوب فلزات) مورد استفاده قرار مي گيرند.
اين روغن ها نيز به چهار دسته اصلي تقسيم مي شوند:
1- HFA : امولسيون هاي روغن در آب
2- HFB: امولسيون آب در روغن
3- HFC: سيالات آب گلايکول
4- HFD: مايعات سينتتيک
نکته:
آنچه در کار کردن با روغن هاي هيدروليک بايد در نظر داشت اين است که روغن هاي هيدروليک مانند “روغن هاي توربين” به شدت به آلودگي هايي که وارد آنها مي شوند حساس هستند و خصوصيات فيزيکي و شيميايي آنها در اثر آلودگي و ايجاد شرايط سخت کاري براي روغن دچار مشکل خواهد شد. همچنين در هنگام انتخاب روغن براي سيستم هيدروليک، با استفاده از مشاوره کارشناسان روانکاري ، روغن مناسبي را انتخاب کنيد و با رعايت موارد و نکات کاربردي براي مصرف، تعويض، سرريز و از همه مهمتر مراقبت وضعيت (CM) روغن ، به افزايش عمر آن و سلامت تجهيزات کمک کنيد و در نهايت بتوانيم به نتيجه مطلوب کاهش هزينه هاي روانکاري دست پيدا کنيد.
روغن توربين چيست؟
روغن توربين يک روانکار از دسته روغن هاي گردشي است که بايد داراي خصوصيات فيزيکي و شيميايي ويژه اي براي انجام وظايف مورد نظر در توربين باشد.اين وظايف عبارتند از:
1- روانکاري ياتاقان ها، چرخ دنده ها و کوپلينگ ها.
2- انتقال حرارت و خنک کاري در ياتاقان ها.
3- عملکرد مناسب هيدروليکي.
4- محافظت از زنگ زدگي و سايش.
براي انجام اين وظايف در توربين ، روغن توربين بايد داراي خواص فيزيکي و شيميايي ويژه اي باشد تا بتواند براي مدت طولاني در شرايط مناسب در توربين کار کند. اين خصوصيات عبارتند از:
1- جلوگيري از اکسيداسيون.
2- جلوگيري از خوردگي و سايش.
3- جداپذيري از آب و هوا.
4- جلوگيري از کف کردن.
براي تامين اين خصوصيات سازندگان روغن با استفاده از روغن پايه مناسب و مواد افزودني ويژه روغن توربين را توليد مي کنند.
در ترکيب روغن توربين ، حداکثر 3% از مواد افزودني استفاده مي شود، اين امر نشان مي دهد که تامين بخش عمده اي از خصوصيات اين روغن بر عهده روغن پايه است و مواد افزودني تقويت کننده خصوصيات روغن پايه هستند. به همين منظور سازندگان روغن براي انتخاب روغن پايه مورد استفاده در روغن توربين دقت زيادي به عمل مي آورند.
حال ببينيم زمان کارکرد روغن توربين چقدر است؟
آنچه در مقاله زمان کارکرد روغن هيدروليک چقدر است؟ گفته شد در مورد روغن هاي توربين نيز صدق مي کند. ولي در توربين ها به دليل اهميت و حساسيت کار ، دقت بيشتري از طرف سازندگان توربين به مسايل مربوط به روغن و شرايط نگهداري آن شده است.
سازندگان توربين بر اساس نوع توربين (گاز، بخار، آب) شرايط خاصي را براي نگهداري روغن توربين در نظر مي گيرند ، براي مثال در روغن مورد استفاده در توربين هاي بخار و آب خاصيت جداپذيري از آب در درجه اهميت بالايي قرار دارد ، در حالي که در توربين هاي گاز اين خاصيت در اولويت قرار ندارد. ولي خصوصيتي مانند عدد اسيدي در تمام توربين ها اهميت دارند و سازندگان براي توربين هاي توليدي خود حدود مشخصي را براي اين مشخصه تعريف مي کنند.
در هر صورت بهترين کار براي نگهداري از روغن توربين استفاده از توصيه سازندگان توربين و مشاوره متخصصين روانکاري در برنامه CM است.
نکته بسيار مهم در کارکرد با روغن توربين رعايت مواردي است که متخصصين روانکاري براي جلوگيري از آلودگي روغن توربين به مصرف کننده ارايه مي دهند. چرا که بارها ديده شده که به دليل عدم رعايت اين موارد علاوه بر از بين رفتن روغن، آسيب هاي جدي نيز به ياتاقان هاي توربين وارد شده که برطرف کردن آن نياز به وقت و هزينه زيادي داشته است.
روغن کمپرسورهاي تبريدي
پرسش: آيا دماي نقطه ريزش در يک روغن کمپرسور تبريدي بايد از دمايي که کمپرسور ايجاد مي کند کمتر باشد ؟
در روغن هاي کمپرسور خصوصيتي به نام نقطه توده شدن (Floc Point) اهميت بسيار مهمي دارد. اين نقطه بالاترين دمايي است که در مجاورت سيال تبريدي در روغن مواد مومي موجود در آن به حالت جامد در مي آيند و ظاهر روغن را راکد مي کنند. پايين بودن نقطه توده شدن مشخصه مطلوبي براي روانکارهاي سيستم برودتي است. اين مشخصه با نقطه ريزش (Pour Point) (پايين ترين دمايي که در آن روغن هنوز جاري است) متفاوت است. در واقع نقطه توده شدن از نقطه ريزش بالاتر است .
حال با دانستن مفهوم اين دو مشخصه مي توانيم در انتخاب روغن کمپرسور تبريدي دقت کنيم.
در انتخاب روغن کمپرسور بايد دقت شود که نقطه توده شدن روغن از دمايي که توسط کمپرسور ايجاد مي شود کمتر باشد، تا در حين کار به دليل اختلاط روغن با سيال تبريدي، مواد مومي بصورت جامد در نيايند. چرا که اين اتفاق باعث وارد شدن خسارت به کمپرسور و توقف کار مي شود.
نتيجه دماي نقطه ريزش در يک روغن کمپرسور از دمايي که کمپرسور ايجاد مي کند کمتر است.
روغن کمپرسور
کمپرسور وسيله اي است که انرژي مکانيکي را به تراکمي براي تامين گاز يا هواي فشرده تبديل ميکند.
کمپرسورها بطور کلي به دو دسته اصلي تقسيم مي شوند:
1- کمپرسورهاي دوار Rotating
2- کمپرسورهاي رفت و برگشتي Reciprocating
اين دو دسته نيز خود به انواع گوناگون تقسيم بندي مي شوند که در اين مقاله به آنها پرداخته نمي شود.
نوع ديگري از تقسيم بندي کمپرسورها بر اساس گاز مورد تراکم است که آنها را به سه دسته زير تقسيم بندي مي کند:
1- کمپرسورهاي هوا
2- کمپرسورهاي گاز
3- کمپرسورهاي سرد
کمپرسورها در صنايع مختلف بخصوص صنايع پتروشيمي و گاز بطور گسترده اي کاربرد دارند. در واقع کمپرسورها در اين صنايع جريان اصلي خط توليد را بطور مداوم حفظ مي کنند و اهميت بسيار بالايي براي اين صنايع دارند. از اين رو نگهداري اين تجهيزات در شرايط مطلوب و کارايي مناسب در درجه اهميت بالايي قرار دارند.
يکي از موارد بسيار مهم در کمپرسورها استفاده از روغن کمپرسور مناسب در آنها است. روغن کمپرسور نيز مانند روغن هاي ديگر از دو بخش اصلي روغن پايه و مواد افزودني تشکيل شده است که روانکاري ، خنک کاري ، آب بندي و جلوگيري از خوردگي و سايش از مهمترين وظايف عمومي اين روغن ها به شمار مي روند.
با توجه به تنوع زياد کمپرسورها ، تعريف سطوح کيفيت روغن براي تمامي آنها در يک استاندارد امکان پذير نيست ولي معروف ترين سطح کيفيت تعريف شده براي کمپرسورهاي رفت و برگشتي بر اساس استاندارد DIN 51506 به شکل زير است :
VB , VBL , VC , VCL , VDL
خصوصيات اين سطوح کيفيت با طراحي روغن هاي کمپرسور جديد به ترتيب از چپ به راست بهبود پيدا کرده اند.
اين سه خصوصيت عبارتند از:
1- مقدار مواد ضد اکسداسيون.
2- تمايل به توليد کک و مواد صمغي.
3- کيفيت روغن پايه
براي انتخاب روغن مناسبي که بتواند اين وظايف را در يک کمپرسور انجام دهد به چند عامل بايد توجه کرد.
1- نوع کمپرسور:
انواع مختلف کمپرسور شرايط کارکرد متفاوتي با هم دارند در نتيجه تاثير آنها بر خواص روغن نيز يکسان نخواهد بود.
2- نوع عملکرد کمپرسور:
به شرايط کاري کمپرسور بستگي دارد.
3- نوع گاز مورد تراکم:
گازهاي مختلف مي توانند بر روي روغن تاثير گذار باشند. از اينرو انتخاب روغن سازگار با گاز مورد استفاده در کمپرسور اهميت بسيار بالايي دارند و در صورتيکه اين نکته رعايت نشود امکان بروز مشکلات بسيار جدي براي روغن و کمپرسور و درنتيجه خسارت سنگين به کاخانه وجود دارد. اين موضوع بطور ويژه در کمپرسورهاي تبريدي که با گازهاي سرد کننده مختلفي کار ميکنند مورد توجه قرار مي گيرد.
4- توصيه سازنده:
اين موضوع در انتخاب روغن يکي از مهمترين مسايل به شمار مي رود.
بطور کلي در صنعت ، براي کمپرسورها از روغن هايي با تنوع بسيار بالا استفاده مي شود، که مي توان از روغن هاي کمپرسور ، موتور ، توربين و روغن هاي کمپرسور تبريدي نام برد. روغن هاي نامبرده هرکدام بنا به ويژگي هاي خاصي که دارند مي توانند در برخي از انواع کمپرسورها کارايي داشته باشند و نيازهاي روانکاري آنها را تامين کنند.
روغن هاي مربوط به کمپرسورهاي سرد کننده به دليل نوع خاص کاربرد و ويژگي گازهاي سرد کننده در دماي کارکرد آنها ، با روغن هاي کمپرسورهاي ديگر اختلاف قابل توجهي دارند. که در فرستي ديگر به آنها خواهيم پرداخت.
روغن موتور
کار روغن موتور چيست:
وظايف اصلي روغن موتور ؛ روان سازي قسمتهاي متحرک موتور ، به حداقل رساندن اصطحکاک و فرسايش ، کمک به کاهش حرارت و به خود گرفتن کثافات ، ذرات معلق و رسوبات لجني حاصل از احتراق مي باشد.
بدليل اينکه روغن موتور بايد اين چند کار پيچيده را به طور همزمان انجام دهد ، يک فرمولاسيون شيميايي پيچيده را مي طلبد ، اما شما براي آنکه بدانيد روغن موتور چگونه عمل مي کند ، چگونه رده بندي مي شود و چگونه بايد نوع صحيح آنرا براي خودرويتان برگزينيد ، نياز به شيميدان و يا مهندس شيمي بودن ، نداريد. کافي است با انواع مختلف روغن موتور ، رده بنديهاي آن و علائم و اختصاراتي که براي آن استفاده مي شود ، آشنا باشيد.
انواع روغنها:
در حال حاضر روغنهاي موتور خودروها به 3 نوع کلي تقسيم مي شوند :
الف : مينرال ( ارگانيک)
ب : سنتتيک
ج : نيمه سنتتيک (Premium)
الف مينرال :
روغني است که بر پايه نفت خام ساخته مي شود و همان روغني است که سالهاست در خودروها بکار برده مي شود و همه ما با آن آشنايي داريم.
ب – سنتتيک :
روغني است که از ترکيبات شيميايي يا پوليمراسيون هيدروکربنها (Olefins ) توليد مي شود و نه با تصفيه نفت خام ، اين نوع روغن ، اولين بار براي موتورهاي جت بکار گرفته شد که بدليل مزايايي که اين نوع روغن نسبت به نوع مينرال داراست در ساليان اخير مصرف آن در خودروها نيز فزوني يافته است. روغنهاي سنتتيک انواع مختلف با مواد تشکيل دهنده متفاوتي دارند که اين امر آنها را از لحاظ کيفيت و نوع مصرف نيز با يکديگر متمايز مي سازد ، از بين صدها نوع روغن سنتتيک با فرمولاسيون هاي مختلف که هر يک محاسن و معايبي را نيز دارا هستند ، نوعي که بر پايه Polyalphaolefins يا به اختصار ( PAO ) ساخته مي شود و مقادير کمي هم Ester در خود دارد ، داراي کارآيي و مقبوليت بيشتري است.
از مزيت هاي اکثر روغن هاي سنتتيک مي توان موارد زير را ذکر کرد :
1- کاهش مصرف روغن بدليل عمر بيشتر روغن
2- غير خورنده و غير سمي بودن
3- تبخير شوندگي پايين
4- دماي سوختن بالا
5- مقاومت در برابر اکسيداسيون بالا
6- دارا بودن شاخص ويسکوزيته بالا به صورت طبيعي ( عکس العمل سريع در مقابل تغييرات دما )
7- کاهش مصرف سوخت تا 2/4 درصد
8- نقطه روان شدن پايين
9- قابليت استفاده از روغنهاي با گستره ويسکوزيته زياد بدون نگراني از شکست پليمرها ( در ادامه توضيح داده خواهد شد )
عيب اين نوع روغنها نيز ، قيمت بالاي آنها و عدم تطابق کامل با موتورهاي با تکنولوژي قديمي است.
ج – نيمه سنتتيک :
مخلوطي است از روغن سنتتيک و مينرال ( ارگانيک ) ، اين نوع روغن کيفيت روغنهاي سنتتيک را ندارد اما در شرايط سخت ؛ نظير دماهاي بالا و يا بار زياد عملکرد بهتري نسبت به نوع مينرال داراست و بيشتر براي وانتها و SUV ها مصرف مي شود و قيمت آن نيز کمي بيشتر از مينرالهاست.
براي آگاهي از اينکه کداميک از روغنهاي فوق براي خودروي شما مناسب است ، بهترين منبع و مأخذ دفترچه راهنماي خودرو يا برچسبهاي داخل محفظه موتور مي باشد ( در صورتيکه نوع روغن مشخص نشده ، معناي آن استفاده از همان نوع قديمي مينرال است ). استفاده از روغن مينرال يا نيمه سنتتيک براي موتوري که تنها استفاده از روغن سنتتيک در آن توصيه شده ، مي تواند براي موتور خطر آفرين باشد ، اما در مقابل استفاده از روغنهاي سنتتيک يا نيمه سنتتيک براي موتورهايي که براي استفاده از نوع مينرال طراحي شده اند ( موتورهاي قديمي ) با تمهيدات خاصي ، از نظر توليد کنندگان روغنهاي سنتتيک بلا مانع است. اما بسياري از متخصصين بدلايل زير اين کار را نيز اشتباه و مضر مي دانند :
1- هر يک از انواع مختلف روغنهاي سنتتيک با توجه به فرمول شيميايي ، قابليت تطابق با برخي انواع لاستيکها و الاستومرها را نداشته و در نتيجه اگر از روغن سنتتيکي با فرمول خاصي براي موتوري با واشرها و درزبندهايي که با آن فرمول روغن سازگار نباشد ، استفاده شود باعث نشتي روغن و مسائلي از اين قبيل خواهد شد ( روغنهاي مينرال باعث تورم واشرها و جلوگيري از نشتي آنها مي شوند ، اما روغنهاي سنتتيک در مورد برخي انواع واشرها داراي اين خاصيت نيستند و حتي برخي از آنها ، باعث خورده شدن برخي انواع واشرها ، مي شوند ) در اين راستا حتي استفاده از روغن سنتتيک با مواد تشکيل دهنده اي متفاوت از آنچه در دفترچه راهنماي خودرو درج شده ، براي خودروهايي که با اين نوع روغن کار مي کنند نيز مي تواند خطر ساز باشد ، چه رسد به استفاده از اين نوع روغنها در موتورهايي که بر پايه استفاده از روغن مينرال طراحي شده اند ، بعنوان مثال روغن سنتتيک بر پايه Polyglycol با پلي استرها ، پلي کربنيکها ، ABS ، پلي ونيل کلرينها ،Polyphenylene Oxide( همگي پلاستيک هستند ) و Buna S ، بوتيل ، Neoprene و لاستيک طبيعي ( همگي الاستومر هستند ( سازگاري خوبي ندارد و يا روغن سنتتيک بر پايه PAO نيز که اکثر روغنهاي سنتتيک موجود در بازار بر اين پايه هستند ( بدليل شباهت زياد به خواص روغنهاي مينرال ) با لاستيک طبيعي ، EPDM ، بوتيل و Buna S که همگي الاستومر هستند ، سازگاري ضعيفي دارد ، ليست برخي از انواع روغنهاي سنتتيک و قابليت تطابقشان با انواع الاستومرها و لاستيکها ، همچنين حلاليت هر کدام در افزودنيها و لجن موتور به همراه خواص و عدد VI ( در ادامه بررسي خواهد شد )
2- روغنهاي سنتتيک در مقايسه با روغنهاي مينرال با لايه نازک تري بر روي قطعات موتور مي نشيند ( به همين خاطر فاصله قطعات ثابت و متحرک موتور هايي که با روغن سنتتيک کار مي کنند کمتر مي باشد ) از اينرو استفاده از اين نوع روغن براي موتورهايي که با تکنولوژي قديمي مينرال طراحي شده اند ، باعث نشتي پيستون خواهد شد. البته اين مورد از طرف سازندگان روغنهاي سنتتيک با دلايل قابل قبولي رد مي شود ، اما در عمل اين مشکل ، درباره خودروهاي قديمي ديده شده.
به هر روي در صورتي که سالهاست از روغن مينرال استفاده مي کنيد و خودرويتان داراي تکنولوژي قديمي است ، از استفاده از اين نوع روغنها بپرهيزيد ، اما درصورتيکه داراي خودرويي با تکنولوژي نسبتا جديد هستيد و از بي خطر بودن تعويض روغن از مينرال به سنتتيک يا نيمه سنتتيک اطمينان داريد ، از نوعي که برپايه PAO ساخته شده استفاده نموده و اين موضوع را نيز از ياد نبريد که با تعويض روغن از مينرال به سنتتيک باعث مي شويد رسوبات پخته شده روغنهاي مينرال از روي قطعات موتور کنده شده و در موتور غوطه ور گشته و پس از مدتي موتور را از کار بيندازد ، به همين خاطر قبل از اين تعويض بايد موتور را يا به طور کامل رسوب زدايي نموده و يا اينکه از روغنهاي فلاشينگ ( Flush Oil ) استفاده نماييد ( اين نوع روغن فقط مخصوص تميز کردن موتور مي باشد ) به اين ترتيب که روغن مينرال را بدون تعويض فيلتر تخليه کرده و روغن فلاشينگ را جايگزين نموده و اجازه دهيد موتور به مدت 20 دقيقه درجا کار کند ، پس از آن ميتوانيد روغن فلاشينگ را تخليه کرده ، فيلتر را تعويض نموده و روغن سنتتيک يا نيمه سنتتيک را جايگزين نماييد.
چند نکته :
• روغنهاي نيمه سنتتيک ، همانگونه که ذکر شد مخلوطي هستند از روغن مينرال و سنتتيک و مي توانند همان مشکلات روغن سنتتيک را براي موتورهاي ساخته شده براي روغنهاي مينرال پديد آورند.
• در خودروهايي که استفاده از روغن سنتتيک در آنها توصيه شده ، حتما از نوع مشخص شده استفاده نماييد و درصورتيکه به جهت قرارداد شرکت توليد کننده با شرکت نفتي خاصي ، تنها نام روغن مربوطه در دفترچه راهنما ذکر شده و از توضيح بيشتر در مورد آن خودداري شده ، و بر روي ظرف آن روغن هم توضيحي درباره نوع مواد تشکيل دهنده ، داده نشده ، تنها از همان نوع روغن استفاده نماييد.
• در صورتي که به تعويض نوع روغن از مينرال به سنتتيک در خودروي خود اصرار داريد ، نوعي که اکثر روغنهاي سنتتيک موجود در بازار را شامل مي شود ، يعني PAO را ، انتخاب نماييد ، چرا که بيش از ديگر انواع روغنهاي سنتتيک به نوع مينرال شبيه است.
ويسکوزيته روغنها:
ويسکوزيته يا گرانروي ، يک مختصر فيزيکي سيالات است ، که به مقاومت آنها در برابر جريان يافتن بستگي دارد. به طور مثال آب داراي ويسکوزيته پايين و عسل داراي ويسکوزيته بالايي است ، ويسکوزيته مايعات تابعي است از دما ، بدين معنا که با افزايش دما ويسکوزيته کم و با کاهش دما ويسکوزيته افزايش مي يابد. ويسکوزيته در مورد روغن به طور عاميانه ، با نام وزن نيز شناخته مي شود.
روغنها با ويسکوزيته هاي مختلف براي شرايط آب و هوايي مختلف توليد مي شوند ، استفاده از روغن با ويسکوزيته بالا در زمستان ؛ روانکاري موتور را تا زمان گرم شدن به تاخير انداخته و در اين مدت روغن به تمامي قسمتهاي موتور نخواهد رسيد ، همچنين استفاده از روغن با ويسکوزيته پايين در تابستان نيز باعث سايش قطعات موتور مي گردد. پس انتخاب ويسکوزيته مناسب براي روغن موتور يک خودرو ، کاملا تابع شرايط آب و هوايي است ، که البته اخيرا وجود روغنهاي چهار فصل ( Multi Grade ) يا همان چند ويسکوزيته ، نياز به تغيير روغن ، به نسبت تغيير فصل يا شرايط آب و هوايي را تا حدودي بر طر ف نموده است ، اما استفاده از تنها يک نوع روغن چهار فصل از نوع مينرال براي تمامي فصول نيز با توجه به دلايلي که در ادامه توضيح داده خواهد شد ، پيشنهاد نمي شود.
انجمن مهندسين خودرو ( SAE ) براي راحتي کار ، ميزان ويسکوزيته روغنها را بوسيله يکسري اعداد ، طبقه بندي نموده. اين طبقه بندي براي روغن موتور بين 0 تا 60 مي باشد. روغن هاي تابستاني که در دماهاي بالا از غلظت کافي برخوردار هستند ، اعداد ويسکوزيته اي در حد 30 تا 60 داشته ( هر چه هوا گرمتر باشد ، بايد از روغن با عدد ويسکوزيته بالاتر استفاده شود ) و روغن موتور هاي زمستاني که در دماهاي پايين براحتي جريان مي يابند ، اعداد ويسکوزيته اي ما بين 0 تا 25 را دارا هستند ( هر چه هوا سردتر باشد ، بايد از روغن با عدد ويسکوزيته پايين تر استفاده شود ). براي تشخيص راحت تر عامه بعد از عدد ويسکوزيته روغنهاي زمستاني حرف W درج مي گردد که مخفف Winter مي باشد ، همچنين بدليل آنکه اين طبقه بندي توسط Society of Automotive Engineers ابداع شده ، هميشه قبل از درج عدد ويسکوزيته مخفف نام اين انجمن ( SAE ) نيز نوشته ميشود.
روغنهايي که تنها داراي يک ويسکوزيته مي باشند ، تک ويسکوزيته نام دارند ، اما روغنهايي که در سالهاي اخير با کمک علم شيمي و با افزودن پليمر به روغن پايه توليد مي شوند ، توانايي داشتن ويسکوزيته هاي محتلف در دماهاي مختلف را دارا هستند ، اين امر باعث مي شود روغن در تمامي شرايط آب و هوايي از غلظت لازم برخوردار باشد ، که اين امر علاوه بر افزايش عمر موتور ، تا حدي باعث کاهش مصرف سوخت نيز خواهد شد ، از همين رو روغنهاي تک ويسکوزيته در حال از رده خارج شدن مي باشند و تنها کاربرد اين نوع روغنها در مورد خودروهاي سواري ، براي موتور خودروهاي Race مي باشد که داراي Heater يا گرم کن روغن مي باشند.
کد SAE در روغنهاي چهار فصل به صورت دو جزئي است ، که عدد اول که به همراه حرف W مي باشد ، مربوط به پايين ترين ويسکوزيته آن روغن و عدد دوم معرف بالاترين ويسکوزيته آن روغن است.
اما همانطور که ذکر شد ، روغنهاي چند ويسکوزيته بواسطه افزودن پليمر به روغن ساخته مي شوند ، اين پليمرها به روغن اجازه مي دهند تا در دماهاي مختلف ويسکوزيته هاي مختلفي داشته باشد ، در هواي سرد پليمرها در خود جمع شده و باعث جريان يافتن راحت تر روغن مي گردند و در گرما نيز پليمرها شروع به باز شدن به صورت زنجيره هاي بلند نموده و روغن غليظ مي گردد ، اما اين افزايش و کاهش ويسکوزيته تنها تا حد مشخص شده براي همان روغن است ، مثلا يک روغن 10W-30 روغني است با ويسکوزيته 10 که در زمان گرم شدن ويسکوزتر از 30 نخواهد شد ؛ يعني اگر مثلا اين روغن در دماي 100 درجه به ويسکوزيته 30 برسد ، در دماهاي بالاتر نيز ويسکوزيته اي بيش از 30 پيدا نخواهد کرد ، که اين امر بواسطه مقدار پليمر افزوده شده براي دستيابي به عدد حداکثر 30 براي روغن 10W-30 مي باشد.
آنچه که بايد در استفاده از اين نوع روغنها بخصوص در مناطق سردسير مد نظر قرار گيرد ، انتخاب روغن با کمترين فاصله ويسکوزيته است ؛ بدين معنا که در زمستان با توجه به کمترين دماي منطقه سکونتتان و در تابستان با توجه به گرمترين دما ، روغن مطلوب را انتخاب نماييد و از استفاده از روغنهايي که از دماهاي بسيار بالا تا دماهاي بسيار پايين را ساپورت مي کنند ، بپرهيزيد ، چرا که پليمرهاي موجود در اين نوع روغنها بسيار زياد مي باشند و اين پليمرها پس از مدتي شکسته شده و با رسوبات موجود در روغن ترکيب مي شوند ، که اين امر مي تواند باعث چسبيدن رينگ و يا مشکلاتي از اين قبيل شود ( ضرر استفاده از اين روغنها در موتورهاي ديزلي بيشتر است ) ، روغنهاي 5W-50 ، 5W-40 ، 5W-30 و 10W-40 با گستره 25 تا 45 تايي از اين قبيل روغنها هستند ( روغنهاي سنتتيک و نيمه سنتتيک از اين قاعده مستثني هستند ). شايد بگوييد روغن 20W-50 نيز روغني است با گستره 30 تايي ، مشابه 10W-40 ، اما چنين نيست ، چرا که 20W-50 از پايه سنگين تر 20 شروع مي شود و براي ويسکوز شدن و رسيدن به عدد 50 نياز به پليمر بسيار کمتري دارد تا روغن 10W-40 که داراي پايه 10 مي باشد و بايد توانايي رسيدن به عدد 40 را دارا باشد. از اينرو ، روغنهاي 10W-40 مينرال توسط کمتر خودروسازي توصيه مي شود و حتي برخي کارخانجات استفاده از آنرا مساوي با خارج شدن خودرو از گارانتي مي دانند.
پس تا آنجا که ممکن است در مورد روغنهاي مينرال سعي کنيد به نسبت شرايط آب و هوايي محل سکونتتان ، فاصله کمتري را بين دو عدد SAE انتخاب نموده و اين را بدانيد که هر چه ويسکوزيته زمستاني عدد کمتري باشد ، براي ويسکوز شدن و رسيدن به اعداد ويسکوزيته بالاتر نياز به پليمر بيشتري داشته و پليمر زياد نيز براي موتور خودروي شما مضر است.
با توجه به شرايط آب و هوايي اکثر نقاط ايران ، در بين روغنهاي موجود در کشور ( از نظر ويسکوزيته ) روغنهاي 20W-50 براي دماهاي بين 10- تا 40+ و 25W-50 براي دماهاي بين 5 – تا 40+ داراي عملکرد مناسبي مي باشند.( روغنهاي 25W-50 و 20W-50 در گرماي تابستان داراي شرايط يکساني هستند و فقط در شرايط سرد ، بين 10- و حدود 5 – ، 20W-50 بهتر جريان مي يابد اما 25W-50 داراي پليمر کمتري است ). البته بنا به دلايل بالا روغن 20W-40 براي زمستان انتخاب مناسب تري است ، اما متاسفانه اين نوع روغن در کشورمان کمتر يافت مي شود.
همچنين در صورتيکه در نقاط سردسير کشور ، مانند آذربايجان يا چهار محال و بختياري زندگي مي کنيد ( دماهاي زير 10- درجه سانتيگراد ) و ناچار به استفاده از روغنهاي با پايه زمستاني 10 يا 5 هستيد ، حتما سعي کنيد از روغنهاي چند ويسکوزيته اي استفاده نماييد که عدد دومشان بيشتر از 30 نباشد.
کدهاي API :
با پيشرفت روزافزون تکنولوژي ساخت موتورها ، روغنهاي موتور نيز همگام با آنها دچار تغيير در سطح کيفيت و نوع مواد افزودني گرديده اند.
انستيتو مواد نفتي آمريکا API براي طبقه بندي و جداسازي روغنها بر حسب کيفيت و فناوري ساخت آنها ، اقدام به کد بندي خاصي نموده است. اين کدها شامل دو حرف مي باشند ، حرف اول نشاندهنده اين است که روغن مربوطه براي استفاده در خودروهاي ديزلي است يا بنزيني ، که در اين بين اگر کد با حرف C شروع شود ( مخفف Commercial ) روغن مربوطه براي استفاده در خودروهاي ديزلي و اگر با حرف S شروع شودمخفف (Service ) روغن براي استفاده در خودروهاي بنزيني طراحي شده.
اما حرف دوم که نشاندهنده کيفيت و فناوري ساخت روغن مي باشد بر حسب الفباي انگليسي از حرف A شروع شده و تا کنون در مورد خودروهاي بنزيني تا حرف( M ) سال 2005 و در مورد خودروهاي ديزلي تا حرف I ارتقا يافته ، در مورد خودروهاي ديزلي بعد از حروف مذکور در مواردي اعداد 2 يا 4 نيز ديده مي شوند که نشاندهنده اين است که ، آن روغن براي موتورهاي 2 زمانه ساخته شده ، يا 4 زمانه.
هميشه نوع ارتقا يافته روغن ( با کد بالاتر ) ، خواص انواع قبلي را نيز داراست ؛ يعني مي توان از آنها ، در خودروهايي که انواع قديمي تر روغن در دفترچه راهنمايشان پيشنهاد شده نيز ، استفاده نمود. اما استفاده از روغن قديمي تر ( با کد پايين تر ) براي موتوري که روغني با کد جديدتر براي آن توصيه شده ، بسيار مضر مي باشد. برخي روغنها قابليت تامين نيازهاي هر دو نوع موتور ديزلي و بنزيني را دارا مي باشند و کد اين نوع روغنها نيز به صورت 2 تايي نوشته مي شود که هميشه کد اول مربوط به خودروهاي ديزلي و کد دوم مربوط به خودروهاي بنزيني ميباشد ؛ مانند API CD/SH.
در جدول زير کدهاي API براي خودروهاي بنزيني بر اساس سال ساخت خودروها طبقه بندي شده اند ، که البته اين جدول با بسياري از خودروهاي توليدي کشورمان تطابق ندارد ، چرا که در ايران خودروهايي با تکنولوژي 20 سال قبل مانند پرايد با مدل 83 ( 2005 ) توليد مي شوند.
لازم به ذکر است ، علاوه بر API انواع ديگري از استانداردهاي روغن از جمله ILSAC و CCMC نيز وجود دارند ، که بدليل رواج کمتر آنها ، از پرداختن به آنها خودداري مي کنيم.
سمبل API :
به طور کلي بدليل استاندارد بودن اعداد API در جهان ، تمامي توليدکنندگان روغن براي معرفي فناوري ساخت روغنهايشان از اين کدها استفاده مي کنند ، اما اگر روغن موتور شرکتي بوسيله خود API مورد تاييد قرار گرفته باشد سمبل API بر روي آن درج شده است.
اين سمبل، نشاندهنده مطالب زير است :
• نيمه بالايي نشاندهنده کد API
• قسمت وسط نشاندهنده ويسکوزيته روغن
• قسمت پاييني نشاندهنده اين امر است که آيا روغن مصرفي باعث کاهش مصرف سوحت مي شود يا نه ؛ در صورتيکه عبارت Energy Conserving در اين قسمت نوشته شده باشد ، بذين معناست که اين روغن با کاهش اصطحکاک در موتور ميزان مصرف سوخت را تا 5/1 ? کاهش مي دهد ، همچنين اگر روغني قادر باشد مصرف سوخت را تا 7/2 ? کاهش دهد آنرا Energy Conserving 2 مي نامند.
زمان تعويض روغن :
روغنهاي جديد با کمک تکنولوژيهاي پيشرفته و افزودنيهاي مختلف داراي کارکردهاي بلند مدتي مي باشند ، اما هميشه تنها ميزان کارکرد نوشته شده ( برحسب کيلومتر يا زمان ، هر کدام زودتر واقع شود ) بر روي ظرف روغن ملاک زمان تعويض نيست ، بلکه با افزايش هر يک از موارد ذيل ، بايد زمان تعويض روغن را تسريع بخشيد :
1- کارکرد در شرايط سخت مانند دورهاي بالاي موتور يا بار زياد
2- ميزان درجا کارکردن خودرو ( در ترافيک هاي سنگين )
3- تعداد استارتها در هواي سرد
4- تنظيم نبودن موتور
افزودنيها :
? Zinc :
روي بعنوان افزودني براي جلوگيري از سايش فلز با فلز به روغن اضافه مي گردد ، در حالت نرمال که روغن کار خود رابه خوبي انجام دهد ، چنين اتفاقي به ندرت روي مي دهد ، اما در صورت بروز آن ، روي با فلز واکنش داده و از خراشيده شدن فلز جلوگيري مي کند. ميزان 11? روي ( از 100? مواد افزودني ) مقداري کافي براي مصارف عادي است ، در موتورهايي که در دورهاي بالا کار مي کنند يا داراي توربوشارژر هستند ، نياز به روي بيشتري مي باشد. ولي اينرا نيز بدانيد که روي بيشتر ، محافظت بيشتري نمي کند بلکه محافظت طولاني تري دارد و در صورتيکه ميزان تماس فلز با فلز بسيار زياد باشد ، ميزان بالاي روي مي تواند باعث ايجاد رسوب گردد.
? Detergent :
Detergent يا همان شوينده باعث مي شود رسوبات اسيدي که از مخلوط سوخت و آب توليد مي شوند ، جذب روغن شده و از رسوب دادن آنها و چسبيدنشان بر روي قطعات جلوگيري مي نمايد ، البته در مورد خودروهايي که مدتها با روغنهاي بدون شوينده قديمي ( يا با شوينده هاي ضعيف قديمي ) ، کار کرده اند استفاده از روغنهاي داراي شوينده هاي پيشرفته باعث مي شود تا رسوبات چسبيده شده به قطعات موتور کنده شده و باعث ايجاد خرابي در موتور گردد ، از اينرو ، علي رغم توصيه API و توليدکنندگان روغن مبني بر امکان استفاده از روغنهاي با کد API بالا در خودروهاي قديمي ، سعي کنيد از روغني که داراي کد API بسيار بالاتر از نوع پيشنهاد شده براي خودرويتان ميباشد ، استفاده ننماييد.
مواد اصلي تشکيل دهنده روغن
علاوه بر Detergent و Zinc که امروزه رکن اصلي افزودنيهاي روغن محسوب مي شوند ، مواد ديگري نيز جهت جلوگيري از ؛ ايجاد کف ، اکسيداسيون ، خوردگي ، زنگ زدگي و…. به روغن افزوده مي شوند.
اطلاعاتي تخصصي در مورد روغنها :
Viscosity Index:
VI يا شاخص ويسکوزيته ميزان حساسيت ويسکوزيته روغن در مقابل تغييرات دما مي باشد و هر چه عدد بالاتري داشته باشد روغن عملکرد بهتري خواهد داشت.
Flash Point:
به دمايي که در آن روغن بخار مي شود ، گفته مي شود. و برحسب درجه سانتيگراد و با پسوند F در روي برخي قوطيهاي روغن ديده مي شود. 400F مينيمم قابل قبول Flash Point مي باشد و هميشه F بيشتر معرف روغن بهتر است.
Sulfated Ash:
خاکستر سولفاته ، مقدار ماده جامدي است که در هنگام سوخته شدن روغن بر جاي مي ماند ، ميزان بالاي اين ماده باعث برجاي ماندن رسوبات بر روي قطعات موتور شده و ميزان کم آن هم باعث افزايش عمر سوپاپها مي گردد.
چند نکته :
رعايت نکات زير باعث افزايش عمر موتور و عملکرد بهتر آن خواهد شد :
1- با هر بار تعويض روغن ، فيلتر را نيز حتما تعويض نماييد ( بدون توجه به ميزان کارکرد آن ).
2- از ترکيب چند روغن با يکديگر پرهيز کنيد.
3- پس از استارت زدن اجازه دهيد موتور حداقل 15 ثانيه درجا کار کرده و سپس تا مدتي با دور پايين برانيد.
4- هيچگاه از افزودنيها استفاده نکنيد ، چرا که ممکن است با افزودنيهاي موجود در روغن سازگار نباشند ، و اين را نيز بدانيد که هرچه لازم باشد در خود روغن موجود است.
5- از روغني که بيش از 3 سال از تاريخ توليد آن گذشته ، استفاده نکنيد.
6- سياه نشدن روغن ، نشانه مرغوبيت آن نيست ، بلکه بدين معناست که روغن قابليت جذب ذرات اسيدي و ناخالصيها را نداشته است.
7- در صورتيکه سالهاست از روغن مينرال استفاده مي کنيد ، اقدام به تعويض آن با نوع سنتتيک يا نيمه سنتتيک ننماييد ( حتي با استفاده از روغن Flush)
باورهاي غلط در مورد روغن موتور
از زماني که خودرو وارد ايران شد مواد مصرفي آن نيز از کشورهاي صاحب تکنولوژي مانند روسيه و … وارد شد و بدون اينکه آموزش و اطلاع رساني مناسبي در خصوص آن به مصرف کننده ارايه شود در اختيار آن قرار گرفت و به مرور زمان فرهنگ استفاده صحيح و هماهنگ با پيشرفت تکنولوژي در ميان مصرف کنندگان به دست فراموشي سپرده شد ، بطوري که آنچه در حال حاضر عموم مردم اعتقاد دارند مربوط به روغن هايي است که بيش از سه دهه پيش در کشور مورد استفاده قرار مي گرفته است. از اينرو در ادامه مطلب باورهاي نادرست و درست را برايتان شرح مي دهم:
باور هاي نادرست در مورد روغن موتور:
1- روغن موتوري خوب است که غليظ باشد، چرب باشد و شل نباشد.
2- از مواد غليظ کننده در روغن موتور استفاده شود.
3- هنگام کار در موتور دير سياه شود يا اصلا سياه نشود.
4- رنگ آن عسلي باشد.
5- هر هزار کيلومتر تعويض شود.
6- هر روغني براي هر موتوري مناسب است.
تمام موارد بالا بر اساس دانش کنوني و پيشرفت سطح تکنولوژي کاملا نادرست است.
نظر کارشناسان روغن در خصوص يک روغن موتور مرغوب چيست؟
1- زياد غليظ و ناروان نباشد.
2- اضافه کردن مواد مکمل مانند غلظ کننده ها در روغن موتور مجاز نيست.
3- هنگام کار در موتور به تدريج شياه شود:
يکي از وظايف اصلي روغن موتور تميز نگهداشتن موتور است ، به اين منظور در روغن موتور مواد افزودني اضافه مي شود که وظيفه پاک کردن دوده و رسوبات را از بدنه موتور و معلق نگهداشتن آنها در روغن را دارند . اين خاصيت در روغن هاي قديمي وجود نداشت و به همين دليل روغن هاي قديمي توانايي پاک نگهداشتن موتور را نداشته و دير سياه مي شدند.
4- هيچ ارتباطي بين رنگ روغن با کيفيت آن وجود ندارد.
5- در حال حاضر روغن هاي موتور بر حسب نوع و سطح کيفيت و اينکه در چه خودرويي استفاده مي شوند بين 5000 تا 100000 کيلومتر کار مي کنند.
6- هر موتوري به واسطه نوع طراحي به يک نوع روغن باسطح کيفيت مناسبش نياز دارد و هر روغني را در هر موتوري نمي توان استفاده کرد
زمان کارکرد روغن هيدروليک چقدر است؟
بيشتر افراد بر اين باورند که روغن هاي صنعتي مانند روغن هيدروليک نيز بايد همچون روغن هاي موتور زمان کار کرد (کيلومترکارکرد روغن موتور) مشخصي داشته باشند ، در حليکه اين موضوع در روغن هاي صنعتي به واسطه گستره وسيع تنوع تجهيزات و شرايط گوناگون کارکرد و نوع کاري که روغن در سيستم انجام مي دهد بستگي دارد. از اين رو نمي توان براي تمام انواع روغن هاي هيدروليک در تمام سيستم ها زمان کار کرد يکساني را تعريف نمود و آن را بناي کار سيستم قرار داد. از اينرو براي تعيين عمر روغن هيدروليک از يکي از دو روش زير استفاده مي شود:
1- توصيه سازنده دستگاه:
اغلب سازندگان دستگاه ها در کتاب راهنماي تجهيزات توليدي خود نوع روغن مورد نياز و مشخصات و سطوح کيفيت آن را براي مصرف کننده مشخص مي نمايند، تا کاربر براي انتخاب روغن مناسب دچار سردرگمي نشود. ولي پس از تعيين روغن مناسب ، نکته بسيار مهم اين است که تا چه زماني اين روغن در سيستم توانايي کارکرد مناسب را دارد، چراکه در صورت استفاده از روغن در زمان طولاني تر از حد مجاز ، به دليل تخريب ساختار روغن و از دست دادن خصوصيات فيزيکي و شيميايي خود ديگر توانايي جلوگيري از سايش و محافظت از اجزاء سيستم را نخواهد داشت و در مدت زمان کوتاهي به دليل فشار کاري بالا قطعات دچار آسيب جدي خواهند شد. از اينرو سازندگان معتبر در کتاب راهنماي تجهيزات خود پس از معرفي روغن مناسب ، زمان کارکرد آن را نيز اعلام مي کنند و يا برنامه کنترل وضعيت روغن را براي مصرف کننده تعريف مي ناميند تا هرگاه روغن به زمان پايان عمر خود در سيستم رسيد بر اساس نتايج آزمايش هاي کنترل کيفيت روغن که در برنامه CM(Condition Monitoring) بتوان به آن پي برد و در سدد تعويض آن برآمد.
2- برخي از سازندگان تجهيزات در کتاب راهنما از زمان کار کرد روغن حرفي به ميان نمي آورند. در چنين شرايطي مصرف کننده با استفاده از مشاوره متخصصين روانکاري (که معمولا سازندگان معتبر روانکار هستند) روغن مناسب را انتخاب مي کنند . سپس تحت نظر متخصصين روانکاري در زمان کار کرد سيستم در بازه هاي زماني مشخصي از روغن در حال کار سيستم نمونه هايي براي انجام آزمايش هاي کيفي گرفته و وضعيت روغن را بررسي مي نمايند ، با استفاده از دانش متخصصين روانکاري مي توان از نتايج بدست آمده از اين ازمون ها زمان پايان عمر روغن هيدروليک را در سيستم مورد نظر بدست آورد.
** استفاده از برنامه CM در سيستم هاي صنعتي براي مديريت روانکاري در کارخانه و جلوگيري از بروز آسيب هاي جدي به تجهيزات و وارد شدن هزينه هاي تعميراتي هنگفت به سيستم، همواره اصلي ترين توصيه متخصصين روانکاري است.
کدام روغن براي خوردرو شما مناسب است
آنچه که امروز دارندگان خودرو با آن مواجه هستند ، انتخاب روغن مناسب براي خودرو و آگاهي از زمان کارکرد آن است. براي اين منظور به چند روش مي توان به انتخاب مناسب رسيد:
1- استفاده از دفترچه راهنماي خودرو:
بطور معمول خودرو سازها در دفترچه راهنماي خودروها سيال هاي مصرفي در آن را معرفي مي کنند، براي اينکار خودروساز سطح کيفيت و درجه گرانروي مناسب براي خودرو را معرفي مي کنند.
براي آشنايي با سطح کيفيت مي توانيد به مقاله API چيست؟ مراجعه کنيد.
در جه گرانروي(تعاريف اوليه روانکاري) در روغن هاي موتور بر اساس استاندارد SAE تعريف مي شود که با اعدادي مانند SAE40, SAE30, SAE 15w40, SAE 20w50 و …. اعلام مي گردند.
با دانستن سطح کيفيت (API) و درجه گرانروي (SAE) مي توانيم با مراجعه به بازار و انتخاب روغني که اين مشخصات بر روي ظرف آن درج شده ، روغن مناسب خودرو خود را پيدا کنيم.
مثال:
فرض مي کنيم در دفترچه خودرو، روغن مناسب به صورت زير معرفي شده باشد:
API SG
SAE 20w50
اين نشان مي دهد که روغن مناسب اين خودرو سطح کيفيت API SG
و درجه گرانروي SAE 20w50 را دارد. پس در هنگام خريد روغن با توجه به ظرف روغن و ديدن مشخصات فوق برروي آن مي توانيم از آن روغن استفاده کنيم.
لازم به ذکر است برخي از سازندگان خودرو روغن مشخصي را از يک سازنده معروف روغن در دفترچه خود معرفي مي کنند، تا کار براي مصرف کننده ساده شود، ولي اين کار باعث محدود شدن انتخاب مصرف کننده مي شود. براي رفع اين محدوديت از روش دوم استفاده مي کنيم.
2- برخي از سازندگان در دفترچه راهنماي خودرو اطلاعات کامي در خصوص روغن موتور مناسب آن ارايه نمي دهند، يا در جدول ها و نمودارهاي پيچيده اي روغن را معرفي مي کنند، که استخراج اطلاعات آن براي مصرف کننده بسيار سخت، و معادليابي روغن غير ممکن مي گردد، همچنين در مواردي که سازنده يک محصول خاص از يک توليد کننده روغن را معرفي مي کند ممکن است اين محصول به راحتي در همه جا در دسترس نباشد يا مصرف کننده را محدود کند. در تمام اين موارد بهترين راه براي حل اين مشکل استفاده از مشاوره کارشناسان روغن در شرکت هاي سازنده معتبر روغن پيشنهاد مي گردد.
روغن انتقال حرارت (روغن داغ)
سيال انتقال حرارت:
وظيفه اصلي يک روغن انتقال حرارت ، انتقال حرارت از يک منبع گرمايي به يک مصرف کننده است.
يک روغن انتقال حرارت همانند روغن هاي ديگر ، بستگي به نوع مصرف و دماي کار کرد مي تواند از روغن هاي پايه مختلفي ساخته شود.
سيال هاي انتقال حرارت بطور کلي به 5 دسته اصلي تقسيم مي شوند:
1- گاز
2- آب
3- سيال هاي آلي (مانند روغن )
4- ترکيبات حاوي سيليکون
5- فلزات مذاب
آنچه که بطور معمول در صنايع به عنوان روغن انتقال حرارت مورد استفاده قرار مي گيرد يک روغن با پايه معدني است که مي تواند بسته به نوع سيستم (سيستم باز يا بسته) تا دماي oC 300 مورد استفاده قرار گيرد. پيش از اينکه به روغن انتقال حرارت بپردازيم ابتدا ببينيم سيستم هاي انتقال حرارت چگونه هستند و انواع آنها کدامند.
سيستم هاي انتقال حرارت:
سيستم هاي انتقال حرارت با روغن را مي توان به دو دسته اصلي تقسيم کنيم:
1- سيستم هاي تحت فشار يا بسته
2- سيستم هاي بدون فشار يا باز
در سيستم هاي بسته فشار کار بين bar7-3 است و به واسطه نوع طراحي روغن انتقال حرارت بطور مستقيم با هوا تماس ندارد و در نتيجه مشکلات تبخير ، اکسيداسيون و …. در روغن پيش نمي آيد، لذا در اين سيستم ها مي توان با استفاده از روغن هاي معدني تا دماي oC 300 کار کرد. ولي در سيستم هاي باز، فشار در حد فشار محيط بوده و امکان ارتباط روغن با هوا وجود دارد از اينرو در صورت افزايش دما بيش از oC 140 مي تواند باعث آسيب ديدن روغن و اکسيداسيون و کم کردن روغن شود.
بطور کلي سيستم هاي انتقال حرارت با روغن، از اجزاء اصلي زير تشکيل شده اند:
1- تامين کننده دما(بويلر): که وظيفه توليد دما براي گرم کردن روغن و رساندن آن به دماي مطلوب را دارد.
2- خط لوله انتقال: که انتقال روغن داغ از بويلر به مصرف کننده و برعکس از اين طريق انجام مي شود.
3- پمپ: جهت تامين دبي براي انتقال روغن در سيستم.
4- مصرف کننده: قسمتي از سيستم که هدف ، رساندن دماي آن به يک دماي مشخص به وسيله روغن داغ است(مانند پرس هاي توليد نئوپان ، خشک کن هاي نساجي ، کارخانجات آسفالت و ….)
5- منبع انبساط: که وظيفه تنظيم فشار و تامين کسري روغن در سيستم را در شرايط اضطراري بر عهده دارد.
آنچه که به عنوان خصوصيات يک روغن انتقال حرارت اهميت دارد موارد زير هستند:
1- پايداري اکسيداسيون مناسب
2- ظرفيت حرارتي زياد
3- هدايت حرارتي بالا
4- قابليت پمپ شدن
5- فشار بخار پايين
6- عدم خوردگي بر قطعات سيستم
7- نقطه اشتعال بالا
با توجه به موارد بالا روغن هاي معدني تقريبا تمامي موارد بالا را دارا بوده و سيال مناسبي براي استفاده در سيستم هاي انتقال حرارت مي توانند با شند به اين دليل در حال حاضر در بيشتر صنايعي که با اين سيستم ها کار مي کنند از روغن هاي معدني به عنوان سيال انتقال حرارت استفاده مي شود.
آنچه که در مورد استفاده از روغن هاي معدني در اين نوع سيستم ها اهميت دارد انتخاب روغن مناسب براي دماي کار کرد و مرد نظر و کار سيستم در شرايط استاندارد و مراقبت از روغن براي حفظ خصوصيات آن در زمان طولاني تر و جلوگيري از بروز مشکلات مختلف در سيستم است . از اينرو به برخي از نکات مهم در خصوص استفاده از روغن هاي انتقال حرارت اشاره مي کنم:
1- با توجه به نوع سيستم و دماي کار کرد آن از روغن مناسب استفاده شود. چرا که در صورت استفاده از روغن معدني در دماهاي بالاتر از oC 300 در سيستم هاي بسته به سرعت باعث اکسيداسيون روغن و تشکيل لجن يا کک در سيستم و اسيدي شدن روغن مي شود که در عمل در فاصله زماني کوتاهي سيستم را از کار خواهد انداخت.
لازم به ذکر است در صورت نياز به تامين دماهاي بالاتر بايد از روغن هاي انتقال حرارت سيليکوني استفاده شود.
2- از استفاده از حلال هاي نفتي مانند سوخت براي شستشوي سيستم در زمان تعميرات يا تعويض روغن به شدت پرهيز نماييد. چرا که سوخت باعث کاهش ويسکوزيته و نقطه اشتعال در روغن شده و در نتيجه در دماهاي بالا احتمال بروز آتش سوزي و يا نشتي از نقاط آب بند بخصوص فلنج هاي پمپ وجود دارد. براي جلوگيري از بروز چنين مشکلاتي در زمان شستشوي با يد روغن هايي که براي اين کار ساخته شده اند (روغن فلاشينگ) يا همان روغني که در سيستم به کار مي رود ، مورد استفاده قرار گيرند.
در مقاله هاي بعدي در خصوص روش هاي شستشو و روغن هاي مناسب اين فرايند به طور کامل پرداخته خواهد شد.
نشتي از پمپ روغن و تشکيل لجن و ايجاد بوي بد.
3- جلو گيري از ورود آب به سيستم اهميت بالايي دارد. آب به دليل تغيير فاز در اثر افزايش دما و تبديل به بخار ، دچار افزايش حجم بسيار زيادي مي شود همچنين به واسطه تراکم پذير بودن بخار در اثر فشار اختلال در فشار سيستم را شاهد خواهيم بود . هچنين بروز پديده کاويتاسيون در پمپ و ايجاد صدا در سيستم نيز از نتايج ورود آب به سيستم است، و در نهايت به دليل عدم چرخش مناسب روغن ، مصرف کننده به دماي مورد نظر نخواد رسيد. در کنار همه اين موارد وجود آب در روغن باعث تخريب روغن و افزايش خطر زنگ زدگي در سيستم خواهد شد.
4- بررسي وضعيت کيفي در طول سال بر روي روغني که در حال کار است مي تواند به ما کمک کند تا از وضعيت آن و احتمالا ورود آلودگي هايي مانند آب ، سوخت و . . . به روغن آگاه شويم و قبل از بروز هر مشکلي از آسيب به اجزاي سيستم و خرابي روغن جلوگيري کنيم.
روغن (روانکار) چگونه توليد مي شود؟
آنچه به عنوان روغن يا روانکار در صنعت يا خودرو مورد استفاده قرار مي گيرد درواقع ترکيبي از مواد نفتي مختلف است که در نهايت طبق فورمول هاي مختلف ، روغن هايي با توانايي ها و کاربردهاي متفاوت بدست مي آيد.
بطور کلي روغن ها از دو جزء اصلي تشکيل مي شوند:
1- روغن پايه
2- ماده افزودني
روغن پايه:
روغن پايه ماده اي است که از پالايش نفت خام بدست مي آيد. در زير مراحل توليد روغن پايه را شرح مي دهم.
پس از پالايش نفت خام طي مراحل زير:
1- تقطير اتمسفريک
2- تقطير در خلاء
3- برج روغن
برشي به نام برش روغن يا LUBCUT حاصل مي شود که اين ماده در واقع خوراک پالايشگاه روغن است.
پس از ورود LUBCUT به پالايشگاه روغن مراحل زير براي توليد روغن انجام مي شود:
ابتدا LUBCUT وارد واحد استخراج با فورفورال شده و با استفاده از حلال فورفورال ترکيبات آروماتيک تحت عنوان اکسترکت از آن خارج مي شود. محصول اصلي اين واحد که رافينيت نام دارد به واحد موم گيري منتقل مي شود ، در اين واحد با استفاده از حلال هاي تولوئن و MEK و فيلتر هاي مخصوص موم از روغن جدا مي شود تا نقطه ريزش روغن به اندازه کافي پايين برود ، تا در دماي محيط ، روغن روان بودن خود را از دست ندهد ، در اين واحد پس از موم گيري ، روغن پايه بدست مي آيد ، که مي تواند براي توليد برخي روغن هاي موتور و صنعتي از آن استفاده کرد. ولي براي افزايش کيفيت و کاهش ناخالصي هاي روغن پايه جهت توليد روغن هاي موتور و صنعتي با سطوح کيفيت بالا اين روغن پايه را به واحد تصفيه هيدروژن مي فرستد تا در دما و فشار بالا در راکتور مخصوصي با افزودن هيدروژن ، ترکيبات غير اشباع را اشباع کرده و ناخالصي هايي مانند N,S,O را از روغن پايه خاج سازند. محصول نهايي اين واحد يک روغن پايه بسيار با کيفيت جهت توليد روغن هاي با سطوح کيفيت بالا از قبيل روغن توربين ، کمپرسور و روغن هاي جديد موتور است.
در اين مرحله يکي از اجزاء اصلي توليد روغن ، يعني روغن پايه را بدست آورده ايم . لازم به ذکر است که نوع و درجه گرانروي روغن پايه اي که بدست مي آيد بستگي به LUBCUT ورودي به پالايشگاه روغن دارد. پس براي توليد روغن هاي پايه مختلف نياز به استفاده از LUBCUT متفاوت است.
آنچه در بالا شرح داده شد روش توليد روغن هاي پايه گروه I بود که پر مصرف ترين نوع روغن پايه است ، ولي امروزه انواع مختلف روغن هاي پايه در صنعت روانکاري استفاده مي شوند که هرکدام روش هاي توليد خاص خود را دارند. بطور کلي دسته بندي روغن هاي پايه به شرح زير است:
روغن هيدروليک همچون روغن هاي ديگر از اختلاط “روغن پايه” و مواد افزودني توليد مي شود. که مي تواند با توجه به نوع روغن پايه و مواد افزودني ، کاربرد هاي مختلفي در سيستم هاي گوناگون داشته باشد.
روغن هيدروليک را مي توان پر مصرف ترين روغن صنعتي ناميد، و از اينرو با توجه به مصرف بالا و کاربردهاي متنوع و شرايط کاري گوناگون ، اين روغن نيز از تنوع بالايي برخوردار است. در واقع روغن هيدروليک در يک سيستم نقش انتقال دهنده انژي را بازي مي کند و در صورتي که اين روغن دچار مشکل شود ، اين وظيفه بخوبي انجام نشده و سيستم با اختلال يا توقف در کارکرد روبرو مي گردد.
بطور کلي روغن هاي هيدروليک بر اساس استاندارد ISO 6743 به سطوح کيفيت زير تقسيم بندي مي شوند:
1- HH: روغن پايه معدني بدون مواد افزودني. اين اولين نسل از روغن هاي هيدروليک بود.
2- HL: با اضافه کردن مواد افزودني ضدزنگ و ضد اکسيداسيون نسل جديدي از اين روغن ها بوجود آمد که به اين گروه روغن هاي گردشي نيز گفته مي شود.
3- HM: با اضافه کردن مواد افزودني ضد سايش به روغن هاي HL روغن هاي هيدروليک جديد توليد شد که در حال حاضر پر مصرف ترين روغن هاي هيدروليک هستند.
4- HV: با بالا بردن شاخص گرانروي روغن هاي هيدروليک HM ، اين سطح کيفيت بدست آمد، که براي کار کرد در محدوده دمايي وسيع مناسبند.
5- HG: اين روغن ها که به روغن هيدروليک ماشين ابزار معروفند، با خاصيت چسبندگي که دارد ، در سيستم هاي کشويي رفت و برگشتي از سيستم به بيرون پرتاب نمي شوند.
اين تقسيم بندي سطوح کيفيت يکي از معروف ترين طبقه بندي روغن هاي هيدروليک است . ولي استانداردهاي ديگر نيز در روغن هاي هيدروليک تعريف شده اند که مي توان استانداردهاي زير را نام برد:
DIN 51524, Cetop RP 91 H, Afnor NFE, Cincinati Milacron, …
بطور کلي وظايفي که از يک روغن هيدروليک انتظار مي رود ، روانکاري، انتقال نيرو، کاهش اصطکاک و سايش، محافظت از زنگ زدگي اجزاء سيستم و سازگاري با تمام اجزاء سيستم است.
.jpg)
دسته ديگر از روغن هاي هيدروليک هستند که به روغن سيالات هيدروليک ضد آتش معروف هستند. البته اين بدين معني نيست که اين سيالات در مجاورت با آتش شعله ور نمي شوند، بلکه آنها در مجاورت با آتش ديرتر شعله ور شده و در برابر انتشار شعله مقاومت مي کنند. اين دسته از روغن ها معمولا در مکان هايي که احتمال آتش سوزي زياد است (مانند درب کوره هاي ذوب فلزات) مورد استفاده قرار مي گيرند.
اين روغن ها نيز به چهار دسته اصلي تقسيم مي شوند:
1- HFA : امولسيون هاي روغن در آب
2- HFB: امولسيون آب در روغن
3- HFC: سيالات آب گلايکول
4- HFD: مايعات سينتتيک
نکته:
آنچه در کار کردن با روغن هاي هيدروليک بايد در نظر داشت اين است که روغن هاي هيدروليک مانند “روغن هاي توربين” به شدت به آلودگي هايي که وارد آنها مي شوند حساس هستند و خصوصيات فيزيکي و شيميايي آنها در اثر آلودگي و ايجاد شرايط سخت کاري براي روغن دچار مشکل خواهد شد. همچنين در هنگام انتخاب روغن براي سيستم هيدروليک، با استفاده از مشاوره کارشناسان روانکاري ، روغن مناسبي را انتخاب کنيد و با رعايت موارد و نکات کاربردي براي مصرف، تعويض، سرريز و از همه مهمتر مراقبت وضعيت (CM) روغن ، به افزايش عمر آن و سلامت تجهيزات کمک کنيد و در نهايت بتوانيم به نتيجه مطلوب کاهش هزينه هاي روانکاري دست پيدا کنيد.
روغن توربين چيست؟
روغن توربين يک روانکار از دسته روغن هاي گردشي است که بايد داراي خصوصيات فيزيکي و شيميايي ويژه اي براي انجام وظايف مورد نظر در توربين باشد.اين وظايف عبارتند از:
1- روانکاري ياتاقان ها، چرخ دنده ها و کوپلينگ ها.
2- انتقال حرارت و خنک کاري در ياتاقان ها.
3- عملکرد مناسب هيدروليکي.
4- محافظت از زنگ زدگي و سايش.
براي انجام اين وظايف در توربين ، روغن توربين بايد داراي خواص فيزيکي و شيميايي ويژه اي باشد تا بتواند براي مدت طولاني در شرايط مناسب در توربين کار کند. اين خصوصيات عبارتند از:
1- جلوگيري از اکسيداسيون.
2- جلوگيري از خوردگي و سايش.
3- جداپذيري از آب و هوا.
4- جلوگيري از کف کردن.
براي تامين اين خصوصيات سازندگان روغن با استفاده از روغن پايه مناسب و مواد افزودني ويژه روغن توربين را توليد مي کنند.
در ترکيب روغن توربين ، حداکثر 3% از مواد افزودني استفاده مي شود، اين امر نشان مي دهد که تامين بخش عمده اي از خصوصيات اين روغن بر عهده روغن پايه است و مواد افزودني تقويت کننده خصوصيات روغن پايه هستند. به همين منظور سازندگان روغن براي انتخاب روغن پايه مورد استفاده در روغن توربين دقت زيادي به عمل مي آورند.
حال ببينيم زمان کارکرد روغن توربين چقدر است؟
آنچه در مقاله زمان کارکرد روغن هيدروليک چقدر است؟ گفته شد در مورد روغن هاي توربين نيز صدق مي کند. ولي در توربين ها به دليل اهميت و حساسيت کار ، دقت بيشتري از طرف سازندگان توربين به مسايل مربوط به روغن و شرايط نگهداري آن شده است.
سازندگان توربين بر اساس نوع توربين (گاز، بخار، آب) شرايط خاصي را براي نگهداري روغن توربين در نظر مي گيرند ، براي مثال در روغن مورد استفاده در توربين هاي بخار و آب خاصيت جداپذيري از آب در درجه اهميت بالايي قرار دارد ، در حالي که در توربين هاي گاز اين خاصيت در اولويت قرار ندارد. ولي خصوصيتي مانند عدد اسيدي در تمام توربين ها اهميت دارند و سازندگان براي توربين هاي توليدي خود حدود مشخصي را براي اين مشخصه تعريف مي کنند.
در هر صورت بهترين کار براي نگهداري از روغن توربين استفاده از توصيه سازندگان توربين و مشاوره متخصصين روانکاري در برنامه CM است.
نکته بسيار مهم در کارکرد با روغن توربين رعايت مواردي است که متخصصين روانکاري براي جلوگيري از آلودگي روغن توربين به مصرف کننده ارايه مي دهند. چرا که بارها ديده شده که به دليل عدم رعايت اين موارد علاوه بر از بين رفتن روغن، آسيب هاي جدي نيز به ياتاقان هاي توربين وارد شده که برطرف کردن آن نياز به وقت و هزينه زيادي داشته است.
روغن کمپرسورهاي تبريدي
پرسش: آيا دماي نقطه ريزش در يک روغن کمپرسور تبريدي بايد از دمايي که کمپرسور ايجاد مي کند کمتر باشد ؟
در روغن هاي کمپرسور خصوصيتي به نام نقطه توده شدن (Floc Point) اهميت بسيار مهمي دارد. اين نقطه بالاترين دمايي است که در مجاورت سيال تبريدي در روغن مواد مومي موجود در آن به حالت جامد در مي آيند و ظاهر روغن را راکد مي کنند. پايين بودن نقطه توده شدن مشخصه مطلوبي براي روانکارهاي سيستم برودتي است. اين مشخصه با نقطه ريزش (Pour Point) (پايين ترين دمايي که در آن روغن هنوز جاري است) متفاوت است. در واقع نقطه توده شدن از نقطه ريزش بالاتر است .
حال با دانستن مفهوم اين دو مشخصه مي توانيم در انتخاب روغن کمپرسور تبريدي دقت کنيم.
در انتخاب روغن کمپرسور بايد دقت شود که نقطه توده شدن روغن از دمايي که توسط کمپرسور ايجاد مي شود کمتر باشد، تا در حين کار به دليل اختلاط روغن با سيال تبريدي، مواد مومي بصورت جامد در نيايند. چرا که اين اتفاق باعث وارد شدن خسارت به کمپرسور و توقف کار مي شود.
نتيجه دماي نقطه ريزش در يک روغن کمپرسور از دمايي که کمپرسور ايجاد مي کند کمتر است.
.jpg)
روغن کمپرسور
کمپرسور وسيله اي است که انرژي مکانيکي را به تراکمي براي تامين گاز يا هواي فشرده تبديل ميکند.
کمپرسورها بطور کلي به دو دسته اصلي تقسيم مي شوند:
1- کمپرسورهاي دوار Rotating
2- کمپرسورهاي رفت و برگشتي Reciprocating
.jpg)
اين دو دسته نيز خود به انواع گوناگون تقسيم بندي مي شوند که در اين مقاله به آنها پرداخته نمي شود.
نوع ديگري از تقسيم بندي کمپرسورها بر اساس گاز مورد تراکم است که آنها را به سه دسته زير تقسيم بندي مي کند:
1- کمپرسورهاي هوا
2- کمپرسورهاي گاز
3- کمپرسورهاي سرد
کمپرسورها در صنايع مختلف بخصوص صنايع پتروشيمي و گاز بطور گسترده اي کاربرد دارند. در واقع کمپرسورها در اين صنايع جريان اصلي خط توليد را بطور مداوم حفظ مي کنند و اهميت بسيار بالايي براي اين صنايع دارند. از اين رو نگهداري اين تجهيزات در شرايط مطلوب و کارايي مناسب در درجه اهميت بالايي قرار دارند.
يکي از موارد بسيار مهم در کمپرسورها استفاده از روغن کمپرسور مناسب در آنها است. روغن کمپرسور نيز مانند روغن هاي ديگر از دو بخش اصلي روغن پايه و مواد افزودني تشکيل شده است که روانکاري ، خنک کاري ، آب بندي و جلوگيري از خوردگي و سايش از مهمترين وظايف عمومي اين روغن ها به شمار مي روند.
با توجه به تنوع زياد کمپرسورها ، تعريف سطوح کيفيت روغن براي تمامي آنها در يک استاندارد امکان پذير نيست ولي معروف ترين سطح کيفيت تعريف شده براي کمپرسورهاي رفت و برگشتي بر اساس استاندارد DIN 51506 به شکل زير است :
VB , VBL , VC , VCL , VDL
خصوصيات اين سطوح کيفيت با طراحي روغن هاي کمپرسور جديد به ترتيب از چپ به راست بهبود پيدا کرده اند.
اين سه خصوصيت عبارتند از:
1- مقدار مواد ضد اکسداسيون.
2- تمايل به توليد کک و مواد صمغي.
3- کيفيت روغن پايه
براي انتخاب روغن مناسبي که بتواند اين وظايف را در يک کمپرسور انجام دهد به چند عامل بايد توجه کرد.
1- نوع کمپرسور:
انواع مختلف کمپرسور شرايط کارکرد متفاوتي با هم دارند در نتيجه تاثير آنها بر خواص روغن نيز يکسان نخواهد بود.
2- نوع عملکرد کمپرسور:
به شرايط کاري کمپرسور بستگي دارد.
3- نوع گاز مورد تراکم:
گازهاي مختلف مي توانند بر روي روغن تاثير گذار باشند. از اينرو انتخاب روغن سازگار با گاز مورد استفاده در کمپرسور اهميت بسيار بالايي دارند و در صورتيکه اين نکته رعايت نشود امکان بروز مشکلات بسيار جدي براي روغن و کمپرسور و درنتيجه خسارت سنگين به کاخانه وجود دارد. اين موضوع بطور ويژه در کمپرسورهاي تبريدي که با گازهاي سرد کننده مختلفي کار ميکنند مورد توجه قرار مي گيرد.
4- توصيه سازنده:
اين موضوع در انتخاب روغن يکي از مهمترين مسايل به شمار مي رود.
بطور کلي در صنعت ، براي کمپرسورها از روغن هايي با تنوع بسيار بالا استفاده مي شود، که مي توان از روغن هاي کمپرسور ، موتور ، توربين و روغن هاي کمپرسور تبريدي نام برد. روغن هاي نامبرده هرکدام بنا به ويژگي هاي خاصي که دارند مي توانند در برخي از انواع کمپرسورها کارايي داشته باشند و نيازهاي روانکاري آنها را تامين کنند.
روغن هاي مربوط به کمپرسورهاي سرد کننده به دليل نوع خاص کاربرد و ويژگي گازهاي سرد کننده در دماي کارکرد آنها ، با روغن هاي کمپرسورهاي ديگر اختلاف قابل توجهي دارند. که در فرستي ديگر به آنها خواهيم پرداخت.
روغن موتور
کار روغن موتور چيست:
وظايف اصلي روغن موتور ؛ روان سازي قسمتهاي متحرک موتور ، به حداقل رساندن اصطحکاک و فرسايش ، کمک به کاهش حرارت و به خود گرفتن کثافات ، ذرات معلق و رسوبات لجني حاصل از احتراق مي باشد.
بدليل اينکه روغن موتور بايد اين چند کار پيچيده را به طور همزمان انجام دهد ، يک فرمولاسيون شيميايي پيچيده را مي طلبد ، اما شما براي آنکه بدانيد روغن موتور چگونه عمل مي کند ، چگونه رده بندي مي شود و چگونه بايد نوع صحيح آنرا براي خودرويتان برگزينيد ، نياز به شيميدان و يا مهندس شيمي بودن ، نداريد. کافي است با انواع مختلف روغن موتور ، رده بنديهاي آن و علائم و اختصاراتي که براي آن استفاده مي شود ، آشنا باشيد.
انواع روغنها:
در حال حاضر روغنهاي موتور خودروها به 3 نوع کلي تقسيم مي شوند :
الف : مينرال ( ارگانيک)
ب : سنتتيک
ج : نيمه سنتتيک (Premium)
الف مينرال :
روغني است که بر پايه نفت خام ساخته مي شود و همان روغني است که سالهاست در خودروها بکار برده مي شود و همه ما با آن آشنايي داريم.
ب – سنتتيک :
روغني است که از ترکيبات شيميايي يا پوليمراسيون هيدروکربنها (Olefins ) توليد مي شود و نه با تصفيه نفت خام ، اين نوع روغن ، اولين بار براي موتورهاي جت بکار گرفته شد که بدليل مزايايي که اين نوع روغن نسبت به نوع مينرال داراست در ساليان اخير مصرف آن در خودروها نيز فزوني يافته است. روغنهاي سنتتيک انواع مختلف با مواد تشکيل دهنده متفاوتي دارند که اين امر آنها را از لحاظ کيفيت و نوع مصرف نيز با يکديگر متمايز مي سازد ، از بين صدها نوع روغن سنتتيک با فرمولاسيون هاي مختلف که هر يک محاسن و معايبي را نيز دارا هستند ، نوعي که بر پايه Polyalphaolefins يا به اختصار ( PAO ) ساخته مي شود و مقادير کمي هم Ester در خود دارد ، داراي کارآيي و مقبوليت بيشتري است.
از مزيت هاي اکثر روغن هاي سنتتيک مي توان موارد زير را ذکر کرد :
1- کاهش مصرف روغن بدليل عمر بيشتر روغن
2- غير خورنده و غير سمي بودن
3- تبخير شوندگي پايين
4- دماي سوختن بالا
5- مقاومت در برابر اکسيداسيون بالا
6- دارا بودن شاخص ويسکوزيته بالا به صورت طبيعي ( عکس العمل سريع در مقابل تغييرات دما )
7- کاهش مصرف سوخت تا 2/4 درصد
8- نقطه روان شدن پايين
9- قابليت استفاده از روغنهاي با گستره ويسکوزيته زياد بدون نگراني از شکست پليمرها ( در ادامه توضيح داده خواهد شد )
عيب اين نوع روغنها نيز ، قيمت بالاي آنها و عدم تطابق کامل با موتورهاي با تکنولوژي قديمي است.
ج – نيمه سنتتيک :
مخلوطي است از روغن سنتتيک و مينرال ( ارگانيک ) ، اين نوع روغن کيفيت روغنهاي سنتتيک را ندارد اما در شرايط سخت ؛ نظير دماهاي بالا و يا بار زياد عملکرد بهتري نسبت به نوع مينرال داراست و بيشتر براي وانتها و SUV ها مصرف مي شود و قيمت آن نيز کمي بيشتر از مينرالهاست.
براي آگاهي از اينکه کداميک از روغنهاي فوق براي خودروي شما مناسب است ، بهترين منبع و مأخذ دفترچه راهنماي خودرو يا برچسبهاي داخل محفظه موتور مي باشد ( در صورتيکه نوع روغن مشخص نشده ، معناي آن استفاده از همان نوع قديمي مينرال است ). استفاده از روغن مينرال يا نيمه سنتتيک براي موتوري که تنها استفاده از روغن سنتتيک در آن توصيه شده ، مي تواند براي موتور خطر آفرين باشد ، اما در مقابل استفاده از روغنهاي سنتتيک يا نيمه سنتتيک براي موتورهايي که براي استفاده از نوع مينرال طراحي شده اند ( موتورهاي قديمي ) با تمهيدات خاصي ، از نظر توليد کنندگان روغنهاي سنتتيک بلا مانع است. اما بسياري از متخصصين بدلايل زير اين کار را نيز اشتباه و مضر مي دانند :
1- هر يک از انواع مختلف روغنهاي سنتتيک با توجه به فرمول شيميايي ، قابليت تطابق با برخي انواع لاستيکها و الاستومرها را نداشته و در نتيجه اگر از روغن سنتتيکي با فرمول خاصي براي موتوري با واشرها و درزبندهايي که با آن فرمول روغن سازگار نباشد ، استفاده شود باعث نشتي روغن و مسائلي از اين قبيل خواهد شد ( روغنهاي مينرال باعث تورم واشرها و جلوگيري از نشتي آنها مي شوند ، اما روغنهاي سنتتيک در مورد برخي انواع واشرها داراي اين خاصيت نيستند و حتي برخي از آنها ، باعث خورده شدن برخي انواع واشرها ، مي شوند ) در اين راستا حتي استفاده از روغن سنتتيک با مواد تشکيل دهنده اي متفاوت از آنچه در دفترچه راهنماي خودرو درج شده ، براي خودروهايي که با اين نوع روغن کار مي کنند نيز مي تواند خطر ساز باشد ، چه رسد به استفاده از اين نوع روغنها در موتورهايي که بر پايه استفاده از روغن مينرال طراحي شده اند ، بعنوان مثال روغن سنتتيک بر پايه Polyglycol با پلي استرها ، پلي کربنيکها ، ABS ، پلي ونيل کلرينها ،Polyphenylene Oxide( همگي پلاستيک هستند ) و Buna S ، بوتيل ، Neoprene و لاستيک طبيعي ( همگي الاستومر هستند ( سازگاري خوبي ندارد و يا روغن سنتتيک بر پايه PAO نيز که اکثر روغنهاي سنتتيک موجود در بازار بر اين پايه هستند ( بدليل شباهت زياد به خواص روغنهاي مينرال ) با لاستيک طبيعي ، EPDM ، بوتيل و Buna S که همگي الاستومر هستند ، سازگاري ضعيفي دارد ، ليست برخي از انواع روغنهاي سنتتيک و قابليت تطابقشان با انواع الاستومرها و لاستيکها ، همچنين حلاليت هر کدام در افزودنيها و لجن موتور به همراه خواص و عدد VI ( در ادامه بررسي خواهد شد )
2- روغنهاي سنتتيک در مقايسه با روغنهاي مينرال با لايه نازک تري بر روي قطعات موتور مي نشيند ( به همين خاطر فاصله قطعات ثابت و متحرک موتور هايي که با روغن سنتتيک کار مي کنند کمتر مي باشد ) از اينرو استفاده از اين نوع روغن براي موتورهايي که با تکنولوژي قديمي مينرال طراحي شده اند ، باعث نشتي پيستون خواهد شد. البته اين مورد از طرف سازندگان روغنهاي سنتتيک با دلايل قابل قبولي رد مي شود ، اما در عمل اين مشکل ، درباره خودروهاي قديمي ديده شده.
به هر روي در صورتي که سالهاست از روغن مينرال استفاده مي کنيد و خودرويتان داراي تکنولوژي قديمي است ، از استفاده از اين نوع روغنها بپرهيزيد ، اما درصورتيکه داراي خودرويي با تکنولوژي نسبتا جديد هستيد و از بي خطر بودن تعويض روغن از مينرال به سنتتيک يا نيمه سنتتيک اطمينان داريد ، از نوعي که برپايه PAO ساخته شده استفاده نموده و اين موضوع را نيز از ياد نبريد که با تعويض روغن از مينرال به سنتتيک باعث مي شويد رسوبات پخته شده روغنهاي مينرال از روي قطعات موتور کنده شده و در موتور غوطه ور گشته و پس از مدتي موتور را از کار بيندازد ، به همين خاطر قبل از اين تعويض بايد موتور را يا به طور کامل رسوب زدايي نموده و يا اينکه از روغنهاي فلاشينگ ( Flush Oil ) استفاده نماييد ( اين نوع روغن فقط مخصوص تميز کردن موتور مي باشد ) به اين ترتيب که روغن مينرال را بدون تعويض فيلتر تخليه کرده و روغن فلاشينگ را جايگزين نموده و اجازه دهيد موتور به مدت 20 دقيقه درجا کار کند ، پس از آن ميتوانيد روغن فلاشينگ را تخليه کرده ، فيلتر را تعويض نموده و روغن سنتتيک يا نيمه سنتتيک را جايگزين نماييد.
چند نکته :
• روغنهاي نيمه سنتتيک ، همانگونه که ذکر شد مخلوطي هستند از روغن مينرال و سنتتيک و مي توانند همان مشکلات روغن سنتتيک را براي موتورهاي ساخته شده براي روغنهاي مينرال پديد آورند.
• در خودروهايي که استفاده از روغن سنتتيک در آنها توصيه شده ، حتما از نوع مشخص شده استفاده نماييد و درصورتيکه به جهت قرارداد شرکت توليد کننده با شرکت نفتي خاصي ، تنها نام روغن مربوطه در دفترچه راهنما ذکر شده و از توضيح بيشتر در مورد آن خودداري شده ، و بر روي ظرف آن روغن هم توضيحي درباره نوع مواد تشکيل دهنده ، داده نشده ، تنها از همان نوع روغن استفاده نماييد.
• در صورتي که به تعويض نوع روغن از مينرال به سنتتيک در خودروي خود اصرار داريد ، نوعي که اکثر روغنهاي سنتتيک موجود در بازار را شامل مي شود ، يعني PAO را ، انتخاب نماييد ، چرا که بيش از ديگر انواع روغنهاي سنتتيک به نوع مينرال شبيه است.
ويسکوزيته روغنها:
ويسکوزيته يا گرانروي ، يک مختصر فيزيکي سيالات است ، که به مقاومت آنها در برابر جريان يافتن بستگي دارد. به طور مثال آب داراي ويسکوزيته پايين و عسل داراي ويسکوزيته بالايي است ، ويسکوزيته مايعات تابعي است از دما ، بدين معنا که با افزايش دما ويسکوزيته کم و با کاهش دما ويسکوزيته افزايش مي يابد. ويسکوزيته در مورد روغن به طور عاميانه ، با نام وزن نيز شناخته مي شود.
روغنها با ويسکوزيته هاي مختلف براي شرايط آب و هوايي مختلف توليد مي شوند ، استفاده از روغن با ويسکوزيته بالا در زمستان ؛ روانکاري موتور را تا زمان گرم شدن به تاخير انداخته و در اين مدت روغن به تمامي قسمتهاي موتور نخواهد رسيد ، همچنين استفاده از روغن با ويسکوزيته پايين در تابستان نيز باعث سايش قطعات موتور مي گردد. پس انتخاب ويسکوزيته مناسب براي روغن موتور يک خودرو ، کاملا تابع شرايط آب و هوايي است ، که البته اخيرا وجود روغنهاي چهار فصل ( Multi Grade ) يا همان چند ويسکوزيته ، نياز به تغيير روغن ، به نسبت تغيير فصل يا شرايط آب و هوايي را تا حدودي بر طر ف نموده است ، اما استفاده از تنها يک نوع روغن چهار فصل از نوع مينرال براي تمامي فصول نيز با توجه به دلايلي که در ادامه توضيح داده خواهد شد ، پيشنهاد نمي شود.
انجمن مهندسين خودرو ( SAE ) براي راحتي کار ، ميزان ويسکوزيته روغنها را بوسيله يکسري اعداد ، طبقه بندي نموده. اين طبقه بندي براي روغن موتور بين 0 تا 60 مي باشد. روغن هاي تابستاني که در دماهاي بالا از غلظت کافي برخوردار هستند ، اعداد ويسکوزيته اي در حد 30 تا 60 داشته ( هر چه هوا گرمتر باشد ، بايد از روغن با عدد ويسکوزيته بالاتر استفاده شود ) و روغن موتور هاي زمستاني که در دماهاي پايين براحتي جريان مي يابند ، اعداد ويسکوزيته اي ما بين 0 تا 25 را دارا هستند ( هر چه هوا سردتر باشد ، بايد از روغن با عدد ويسکوزيته پايين تر استفاده شود ). براي تشخيص راحت تر عامه بعد از عدد ويسکوزيته روغنهاي زمستاني حرف W درج مي گردد که مخفف Winter مي باشد ، همچنين بدليل آنکه اين طبقه بندي توسط Society of Automotive Engineers ابداع شده ، هميشه قبل از درج عدد ويسکوزيته مخفف نام اين انجمن ( SAE ) نيز نوشته ميشود.
روغنهايي که تنها داراي يک ويسکوزيته مي باشند ، تک ويسکوزيته نام دارند ، اما روغنهايي که در سالهاي اخير با کمک علم شيمي و با افزودن پليمر به روغن پايه توليد مي شوند ، توانايي داشتن ويسکوزيته هاي محتلف در دماهاي مختلف را دارا هستند ، اين امر باعث مي شود روغن در تمامي شرايط آب و هوايي از غلظت لازم برخوردار باشد ، که اين امر علاوه بر افزايش عمر موتور ، تا حدي باعث کاهش مصرف سوخت نيز خواهد شد ، از همين رو روغنهاي تک ويسکوزيته در حال از رده خارج شدن مي باشند و تنها کاربرد اين نوع روغنها در مورد خودروهاي سواري ، براي موتور خودروهاي Race مي باشد که داراي Heater يا گرم کن روغن مي باشند.
کد SAE در روغنهاي چهار فصل به صورت دو جزئي است ، که عدد اول که به همراه حرف W مي باشد ، مربوط به پايين ترين ويسکوزيته آن روغن و عدد دوم معرف بالاترين ويسکوزيته آن روغن است.
اما همانطور که ذکر شد ، روغنهاي چند ويسکوزيته بواسطه افزودن پليمر به روغن ساخته مي شوند ، اين پليمرها به روغن اجازه مي دهند تا در دماهاي مختلف ويسکوزيته هاي مختلفي داشته باشد ، در هواي سرد پليمرها در خود جمع شده و باعث جريان يافتن راحت تر روغن مي گردند و در گرما نيز پليمرها شروع به باز شدن به صورت زنجيره هاي بلند نموده و روغن غليظ مي گردد ، اما اين افزايش و کاهش ويسکوزيته تنها تا حد مشخص شده براي همان روغن است ، مثلا يک روغن 10W-30 روغني است با ويسکوزيته 10 که در زمان گرم شدن ويسکوزتر از 30 نخواهد شد ؛ يعني اگر مثلا اين روغن در دماي 100 درجه به ويسکوزيته 30 برسد ، در دماهاي بالاتر نيز ويسکوزيته اي بيش از 30 پيدا نخواهد کرد ، که اين امر بواسطه مقدار پليمر افزوده شده براي دستيابي به عدد حداکثر 30 براي روغن 10W-30 مي باشد.
آنچه که بايد در استفاده از اين نوع روغنها بخصوص در مناطق سردسير مد نظر قرار گيرد ، انتخاب روغن با کمترين فاصله ويسکوزيته است ؛ بدين معنا که در زمستان با توجه به کمترين دماي منطقه سکونتتان و در تابستان با توجه به گرمترين دما ، روغن مطلوب را انتخاب نماييد و از استفاده از روغنهايي که از دماهاي بسيار بالا تا دماهاي بسيار پايين را ساپورت مي کنند ، بپرهيزيد ، چرا که پليمرهاي موجود در اين نوع روغنها بسيار زياد مي باشند و اين پليمرها پس از مدتي شکسته شده و با رسوبات موجود در روغن ترکيب مي شوند ، که اين امر مي تواند باعث چسبيدن رينگ و يا مشکلاتي از اين قبيل شود ( ضرر استفاده از اين روغنها در موتورهاي ديزلي بيشتر است ) ، روغنهاي 5W-50 ، 5W-40 ، 5W-30 و 10W-40 با گستره 25 تا 45 تايي از اين قبيل روغنها هستند ( روغنهاي سنتتيک و نيمه سنتتيک از اين قاعده مستثني هستند ). شايد بگوييد روغن 20W-50 نيز روغني است با گستره 30 تايي ، مشابه 10W-40 ، اما چنين نيست ، چرا که 20W-50 از پايه سنگين تر 20 شروع مي شود و براي ويسکوز شدن و رسيدن به عدد 50 نياز به پليمر بسيار کمتري دارد تا روغن 10W-40 که داراي پايه 10 مي باشد و بايد توانايي رسيدن به عدد 40 را دارا باشد. از اينرو ، روغنهاي 10W-40 مينرال توسط کمتر خودروسازي توصيه مي شود و حتي برخي کارخانجات استفاده از آنرا مساوي با خارج شدن خودرو از گارانتي مي دانند.
پس تا آنجا که ممکن است در مورد روغنهاي مينرال سعي کنيد به نسبت شرايط آب و هوايي محل سکونتتان ، فاصله کمتري را بين دو عدد SAE انتخاب نموده و اين را بدانيد که هر چه ويسکوزيته زمستاني عدد کمتري باشد ، براي ويسکوز شدن و رسيدن به اعداد ويسکوزيته بالاتر نياز به پليمر بيشتري داشته و پليمر زياد نيز براي موتور خودروي شما مضر است.
با توجه به شرايط آب و هوايي اکثر نقاط ايران ، در بين روغنهاي موجود در کشور ( از نظر ويسکوزيته ) روغنهاي 20W-50 براي دماهاي بين 10- تا 40+ و 25W-50 براي دماهاي بين 5 – تا 40+ داراي عملکرد مناسبي مي باشند.( روغنهاي 25W-50 و 20W-50 در گرماي تابستان داراي شرايط يکساني هستند و فقط در شرايط سرد ، بين 10- و حدود 5 – ، 20W-50 بهتر جريان مي يابد اما 25W-50 داراي پليمر کمتري است ). البته بنا به دلايل بالا روغن 20W-40 براي زمستان انتخاب مناسب تري است ، اما متاسفانه اين نوع روغن در کشورمان کمتر يافت مي شود.
همچنين در صورتيکه در نقاط سردسير کشور ، مانند آذربايجان يا چهار محال و بختياري زندگي مي کنيد ( دماهاي زير 10- درجه سانتيگراد ) و ناچار به استفاده از روغنهاي با پايه زمستاني 10 يا 5 هستيد ، حتما سعي کنيد از روغنهاي چند ويسکوزيته اي استفاده نماييد که عدد دومشان بيشتر از 30 نباشد.
کدهاي API :
با پيشرفت روزافزون تکنولوژي ساخت موتورها ، روغنهاي موتور نيز همگام با آنها دچار تغيير در سطح کيفيت و نوع مواد افزودني گرديده اند.
انستيتو مواد نفتي آمريکا API براي طبقه بندي و جداسازي روغنها بر حسب کيفيت و فناوري ساخت آنها ، اقدام به کد بندي خاصي نموده است. اين کدها شامل دو حرف مي باشند ، حرف اول نشاندهنده اين است که روغن مربوطه براي استفاده در خودروهاي ديزلي است يا بنزيني ، که در اين بين اگر کد با حرف C شروع شود ( مخفف Commercial ) روغن مربوطه براي استفاده در خودروهاي ديزلي و اگر با حرف S شروع شودمخفف (Service ) روغن براي استفاده در خودروهاي بنزيني طراحي شده.
اما حرف دوم که نشاندهنده کيفيت و فناوري ساخت روغن مي باشد بر حسب الفباي انگليسي از حرف A شروع شده و تا کنون در مورد خودروهاي بنزيني تا حرف( M ) سال 2005 و در مورد خودروهاي ديزلي تا حرف I ارتقا يافته ، در مورد خودروهاي ديزلي بعد از حروف مذکور در مواردي اعداد 2 يا 4 نيز ديده مي شوند که نشاندهنده اين است که ، آن روغن براي موتورهاي 2 زمانه ساخته شده ، يا 4 زمانه.
هميشه نوع ارتقا يافته روغن ( با کد بالاتر ) ، خواص انواع قبلي را نيز داراست ؛ يعني مي توان از آنها ، در خودروهايي که انواع قديمي تر روغن در دفترچه راهنمايشان پيشنهاد شده نيز ، استفاده نمود. اما استفاده از روغن قديمي تر ( با کد پايين تر ) براي موتوري که روغني با کد جديدتر براي آن توصيه شده ، بسيار مضر مي باشد. برخي روغنها قابليت تامين نيازهاي هر دو نوع موتور ديزلي و بنزيني را دارا مي باشند و کد اين نوع روغنها نيز به صورت 2 تايي نوشته مي شود که هميشه کد اول مربوط به خودروهاي ديزلي و کد دوم مربوط به خودروهاي بنزيني ميباشد ؛ مانند API CD/SH.
در جدول زير کدهاي API براي خودروهاي بنزيني بر اساس سال ساخت خودروها طبقه بندي شده اند ، که البته اين جدول با بسياري از خودروهاي توليدي کشورمان تطابق ندارد ، چرا که در ايران خودروهايي با تکنولوژي 20 سال قبل مانند پرايد با مدل 83 ( 2005 ) توليد مي شوند.
لازم به ذکر است ، علاوه بر API انواع ديگري از استانداردهاي روغن از جمله ILSAC و CCMC نيز وجود دارند ، که بدليل رواج کمتر آنها ، از پرداختن به آنها خودداري مي کنيم.
سمبل API :
به طور کلي بدليل استاندارد بودن اعداد API در جهان ، تمامي توليدکنندگان روغن براي معرفي فناوري ساخت روغنهايشان از اين کدها استفاده مي کنند ، اما اگر روغن موتور شرکتي بوسيله خود API مورد تاييد قرار گرفته باشد سمبل API بر روي آن درج شده است.
اين سمبل، نشاندهنده مطالب زير است :
• نيمه بالايي نشاندهنده کد API
• قسمت وسط نشاندهنده ويسکوزيته روغن
• قسمت پاييني نشاندهنده اين امر است که آيا روغن مصرفي باعث کاهش مصرف سوحت مي شود يا نه ؛ در صورتيکه عبارت Energy Conserving در اين قسمت نوشته شده باشد ، بذين معناست که اين روغن با کاهش اصطحکاک در موتور ميزان مصرف سوخت را تا 5/1 ? کاهش مي دهد ، همچنين اگر روغني قادر باشد مصرف سوخت را تا 7/2 ? کاهش دهد آنرا Energy Conserving 2 مي نامند.
زمان تعويض روغن :
روغنهاي جديد با کمک تکنولوژيهاي پيشرفته و افزودنيهاي مختلف داراي کارکردهاي بلند مدتي مي باشند ، اما هميشه تنها ميزان کارکرد نوشته شده ( برحسب کيلومتر يا زمان ، هر کدام زودتر واقع شود ) بر روي ظرف روغن ملاک زمان تعويض نيست ، بلکه با افزايش هر يک از موارد ذيل ، بايد زمان تعويض روغن را تسريع بخشيد :
1- کارکرد در شرايط سخت مانند دورهاي بالاي موتور يا بار زياد
2- ميزان درجا کارکردن خودرو ( در ترافيک هاي سنگين )
3- تعداد استارتها در هواي سرد
4- تنظيم نبودن موتور
افزودنيها :
? Zinc :
روي بعنوان افزودني براي جلوگيري از سايش فلز با فلز به روغن اضافه مي گردد ، در حالت نرمال که روغن کار خود رابه خوبي انجام دهد ، چنين اتفاقي به ندرت روي مي دهد ، اما در صورت بروز آن ، روي با فلز واکنش داده و از خراشيده شدن فلز جلوگيري مي کند. ميزان 11? روي ( از 100? مواد افزودني ) مقداري کافي براي مصارف عادي است ، در موتورهايي که در دورهاي بالا کار مي کنند يا داراي توربوشارژر هستند ، نياز به روي بيشتري مي باشد. ولي اينرا نيز بدانيد که روي بيشتر ، محافظت بيشتري نمي کند بلکه محافظت طولاني تري دارد و در صورتيکه ميزان تماس فلز با فلز بسيار زياد باشد ، ميزان بالاي روي مي تواند باعث ايجاد رسوب گردد.
? Detergent :
Detergent يا همان شوينده باعث مي شود رسوبات اسيدي که از مخلوط سوخت و آب توليد مي شوند ، جذب روغن شده و از رسوب دادن آنها و چسبيدنشان بر روي قطعات جلوگيري مي نمايد ، البته در مورد خودروهايي که مدتها با روغنهاي بدون شوينده قديمي ( يا با شوينده هاي ضعيف قديمي ) ، کار کرده اند استفاده از روغنهاي داراي شوينده هاي پيشرفته باعث مي شود تا رسوبات چسبيده شده به قطعات موتور کنده شده و باعث ايجاد خرابي در موتور گردد ، از اينرو ، علي رغم توصيه API و توليدکنندگان روغن مبني بر امکان استفاده از روغنهاي با کد API بالا در خودروهاي قديمي ، سعي کنيد از روغني که داراي کد API بسيار بالاتر از نوع پيشنهاد شده براي خودرويتان ميباشد ، استفاده ننماييد.
مواد اصلي تشکيل دهنده روغن
علاوه بر Detergent و Zinc که امروزه رکن اصلي افزودنيهاي روغن محسوب مي شوند ، مواد ديگري نيز جهت جلوگيري از ؛ ايجاد کف ، اکسيداسيون ، خوردگي ، زنگ زدگي و…. به روغن افزوده مي شوند.
اطلاعاتي تخصصي در مورد روغنها :
Viscosity Index:
VI يا شاخص ويسکوزيته ميزان حساسيت ويسکوزيته روغن در مقابل تغييرات دما مي باشد و هر چه عدد بالاتري داشته باشد روغن عملکرد بهتري خواهد داشت.
Flash Point:
به دمايي که در آن روغن بخار مي شود ، گفته مي شود. و برحسب درجه سانتيگراد و با پسوند F در روي برخي قوطيهاي روغن ديده مي شود. 400F مينيمم قابل قبول Flash Point مي باشد و هميشه F بيشتر معرف روغن بهتر است.
Sulfated Ash:
خاکستر سولفاته ، مقدار ماده جامدي است که در هنگام سوخته شدن روغن بر جاي مي ماند ، ميزان بالاي اين ماده باعث برجاي ماندن رسوبات بر روي قطعات موتور شده و ميزان کم آن هم باعث افزايش عمر سوپاپها مي گردد.
چند نکته :
رعايت نکات زير باعث افزايش عمر موتور و عملکرد بهتر آن خواهد شد :
1- با هر بار تعويض روغن ، فيلتر را نيز حتما تعويض نماييد ( بدون توجه به ميزان کارکرد آن ).
2- از ترکيب چند روغن با يکديگر پرهيز کنيد.
3- پس از استارت زدن اجازه دهيد موتور حداقل 15 ثانيه درجا کار کرده و سپس تا مدتي با دور پايين برانيد.
4- هيچگاه از افزودنيها استفاده نکنيد ، چرا که ممکن است با افزودنيهاي موجود در روغن سازگار نباشند ، و اين را نيز بدانيد که هرچه لازم باشد در خود روغن موجود است.
5- از روغني که بيش از 3 سال از تاريخ توليد آن گذشته ، استفاده نکنيد.
6- سياه نشدن روغن ، نشانه مرغوبيت آن نيست ، بلکه بدين معناست که روغن قابليت جذب ذرات اسيدي و ناخالصيها را نداشته است.
7- در صورتيکه سالهاست از روغن مينرال استفاده مي کنيد ، اقدام به تعويض آن با نوع سنتتيک يا نيمه سنتتيک ننماييد ( حتي با استفاده از روغن Flush)
باورهاي غلط در مورد روغن موتور
.jpg)
از زماني که خودرو وارد ايران شد مواد مصرفي آن نيز از کشورهاي صاحب تکنولوژي مانند روسيه و … وارد شد و بدون اينکه آموزش و اطلاع رساني مناسبي در خصوص آن به مصرف کننده ارايه شود در اختيار آن قرار گرفت و به مرور زمان فرهنگ استفاده صحيح و هماهنگ با پيشرفت تکنولوژي در ميان مصرف کنندگان به دست فراموشي سپرده شد ، بطوري که آنچه در حال حاضر عموم مردم اعتقاد دارند مربوط به روغن هايي است که بيش از سه دهه پيش در کشور مورد استفاده قرار مي گرفته است. از اينرو در ادامه مطلب باورهاي نادرست و درست را برايتان شرح مي دهم:
باور هاي نادرست در مورد روغن موتور:
1- روغن موتوري خوب است که غليظ باشد، چرب باشد و شل نباشد.
2- از مواد غليظ کننده در روغن موتور استفاده شود.
3- هنگام کار در موتور دير سياه شود يا اصلا سياه نشود.
4- رنگ آن عسلي باشد.
5- هر هزار کيلومتر تعويض شود.
6- هر روغني براي هر موتوري مناسب است.
تمام موارد بالا بر اساس دانش کنوني و پيشرفت سطح تکنولوژي کاملا نادرست است.
نظر کارشناسان روغن در خصوص يک روغن موتور مرغوب چيست؟
1- زياد غليظ و ناروان نباشد.
2- اضافه کردن مواد مکمل مانند غلظ کننده ها در روغن موتور مجاز نيست.
3- هنگام کار در موتور به تدريج شياه شود:
يکي از وظايف اصلي روغن موتور تميز نگهداشتن موتور است ، به اين منظور در روغن موتور مواد افزودني اضافه مي شود که وظيفه پاک کردن دوده و رسوبات را از بدنه موتور و معلق نگهداشتن آنها در روغن را دارند . اين خاصيت در روغن هاي قديمي وجود نداشت و به همين دليل روغن هاي قديمي توانايي پاک نگهداشتن موتور را نداشته و دير سياه مي شدند.
4- هيچ ارتباطي بين رنگ روغن با کيفيت آن وجود ندارد.
5- در حال حاضر روغن هاي موتور بر حسب نوع و سطح کيفيت و اينکه در چه خودرويي استفاده مي شوند بين 5000 تا 100000 کيلومتر کار مي کنند.
.jpg)
6- هر موتوري به واسطه نوع طراحي به يک نوع روغن باسطح کيفيت مناسبش نياز دارد و هر روغني را در هر موتوري نمي توان استفاده کرد
زمان کارکرد روغن هيدروليک چقدر است؟
بيشتر افراد بر اين باورند که روغن هاي صنعتي مانند روغن هيدروليک نيز بايد همچون روغن هاي موتور زمان کار کرد (کيلومترکارکرد روغن موتور) مشخصي داشته باشند ، در حليکه اين موضوع در روغن هاي صنعتي به واسطه گستره وسيع تنوع تجهيزات و شرايط گوناگون کارکرد و نوع کاري که روغن در سيستم انجام مي دهد بستگي دارد. از اين رو نمي توان براي تمام انواع روغن هاي هيدروليک در تمام سيستم ها زمان کار کرد يکساني را تعريف نمود و آن را بناي کار سيستم قرار داد. از اينرو براي تعيين عمر روغن هيدروليک از يکي از دو روش زير استفاده مي شود:
.jpg)
1- توصيه سازنده دستگاه:
اغلب سازندگان دستگاه ها در کتاب راهنماي تجهيزات توليدي خود نوع روغن مورد نياز و مشخصات و سطوح کيفيت آن را براي مصرف کننده مشخص مي نمايند، تا کاربر براي انتخاب روغن مناسب دچار سردرگمي نشود. ولي پس از تعيين روغن مناسب ، نکته بسيار مهم اين است که تا چه زماني اين روغن در سيستم توانايي کارکرد مناسب را دارد، چراکه در صورت استفاده از روغن در زمان طولاني تر از حد مجاز ، به دليل تخريب ساختار روغن و از دست دادن خصوصيات فيزيکي و شيميايي خود ديگر توانايي جلوگيري از سايش و محافظت از اجزاء سيستم را نخواهد داشت و در مدت زمان کوتاهي به دليل فشار کاري بالا قطعات دچار آسيب جدي خواهند شد. از اينرو سازندگان معتبر در کتاب راهنماي تجهيزات خود پس از معرفي روغن مناسب ، زمان کارکرد آن را نيز اعلام مي کنند و يا برنامه کنترل وضعيت روغن را براي مصرف کننده تعريف مي ناميند تا هرگاه روغن به زمان پايان عمر خود در سيستم رسيد بر اساس نتايج آزمايش هاي کنترل کيفيت روغن که در برنامه CM(Condition Monitoring) بتوان به آن پي برد و در سدد تعويض آن برآمد.
2- برخي از سازندگان تجهيزات در کتاب راهنما از زمان کار کرد روغن حرفي به ميان نمي آورند. در چنين شرايطي مصرف کننده با استفاده از مشاوره متخصصين روانکاري (که معمولا سازندگان معتبر روانکار هستند) روغن مناسب را انتخاب مي کنند . سپس تحت نظر متخصصين روانکاري در زمان کار کرد سيستم در بازه هاي زماني مشخصي از روغن در حال کار سيستم نمونه هايي براي انجام آزمايش هاي کيفي گرفته و وضعيت روغن را بررسي مي نمايند ، با استفاده از دانش متخصصين روانکاري مي توان از نتايج بدست آمده از اين ازمون ها زمان پايان عمر روغن هيدروليک را در سيستم مورد نظر بدست آورد.
** استفاده از برنامه CM در سيستم هاي صنعتي براي مديريت روانکاري در کارخانه و جلوگيري از بروز آسيب هاي جدي به تجهيزات و وارد شدن هزينه هاي تعميراتي هنگفت به سيستم، همواره اصلي ترين توصيه متخصصين روانکاري است.
کدام روغن براي خوردرو شما مناسب است
آنچه که امروز دارندگان خودرو با آن مواجه هستند ، انتخاب روغن مناسب براي خودرو و آگاهي از زمان کارکرد آن است. براي اين منظور به چند روش مي توان به انتخاب مناسب رسيد:
.jpg)
1- استفاده از دفترچه راهنماي خودرو:
بطور معمول خودرو سازها در دفترچه راهنماي خودروها سيال هاي مصرفي در آن را معرفي مي کنند، براي اينکار خودروساز سطح کيفيت و درجه گرانروي مناسب براي خودرو را معرفي مي کنند.
براي آشنايي با سطح کيفيت مي توانيد به مقاله API چيست؟ مراجعه کنيد.
در جه گرانروي(تعاريف اوليه روانکاري) در روغن هاي موتور بر اساس استاندارد SAE تعريف مي شود که با اعدادي مانند SAE40, SAE30, SAE 15w40, SAE 20w50 و …. اعلام مي گردند.
با دانستن سطح کيفيت (API) و درجه گرانروي (SAE) مي توانيم با مراجعه به بازار و انتخاب روغني که اين مشخصات بر روي ظرف آن درج شده ، روغن مناسب خودرو خود را پيدا کنيم.
مثال:
فرض مي کنيم در دفترچه خودرو، روغن مناسب به صورت زير معرفي شده باشد:
API SG
SAE 20w50
اين نشان مي دهد که روغن مناسب اين خودرو سطح کيفيت API SG
و درجه گرانروي SAE 20w50 را دارد. پس در هنگام خريد روغن با توجه به ظرف روغن و ديدن مشخصات فوق برروي آن مي توانيم از آن روغن استفاده کنيم.
لازم به ذکر است برخي از سازندگان خودرو روغن مشخصي را از يک سازنده معروف روغن در دفترچه خود معرفي مي کنند، تا کار براي مصرف کننده ساده شود، ولي اين کار باعث محدود شدن انتخاب مصرف کننده مي شود. براي رفع اين محدوديت از روش دوم استفاده مي کنيم.
.jpg)
2- برخي از سازندگان در دفترچه راهنماي خودرو اطلاعات کامي در خصوص روغن موتور مناسب آن ارايه نمي دهند، يا در جدول ها و نمودارهاي پيچيده اي روغن را معرفي مي کنند، که استخراج اطلاعات آن براي مصرف کننده بسيار سخت، و معادليابي روغن غير ممکن مي گردد، همچنين در مواردي که سازنده يک محصول خاص از يک توليد کننده روغن را معرفي مي کند ممکن است اين محصول به راحتي در همه جا در دسترس نباشد يا مصرف کننده را محدود کند. در تمام اين موارد بهترين راه براي حل اين مشکل استفاده از مشاوره کارشناسان روغن در شرکت هاي سازنده معتبر روغن پيشنهاد مي گردد.
.jpg)
روغن انتقال حرارت (روغن داغ)
سيال انتقال حرارت:
وظيفه اصلي يک روغن انتقال حرارت ، انتقال حرارت از يک منبع گرمايي به يک مصرف کننده است.
يک روغن انتقال حرارت همانند روغن هاي ديگر ، بستگي به نوع مصرف و دماي کار کرد مي تواند از روغن هاي پايه مختلفي ساخته شود.
سيال هاي انتقال حرارت بطور کلي به 5 دسته اصلي تقسيم مي شوند:
1- گاز
2- آب
3- سيال هاي آلي (مانند روغن )
4- ترکيبات حاوي سيليکون
5- فلزات مذاب
آنچه که بطور معمول در صنايع به عنوان روغن انتقال حرارت مورد استفاده قرار مي گيرد يک روغن با پايه معدني است که مي تواند بسته به نوع سيستم (سيستم باز يا بسته) تا دماي oC 300 مورد استفاده قرار گيرد. پيش از اينکه به روغن انتقال حرارت بپردازيم ابتدا ببينيم سيستم هاي انتقال حرارت چگونه هستند و انواع آنها کدامند.
سيستم هاي انتقال حرارت:
سيستم هاي انتقال حرارت با روغن را مي توان به دو دسته اصلي تقسيم کنيم:
1- سيستم هاي تحت فشار يا بسته
2- سيستم هاي بدون فشار يا باز
در سيستم هاي بسته فشار کار بين bar7-3 است و به واسطه نوع طراحي روغن انتقال حرارت بطور مستقيم با هوا تماس ندارد و در نتيجه مشکلات تبخير ، اکسيداسيون و …. در روغن پيش نمي آيد، لذا در اين سيستم ها مي توان با استفاده از روغن هاي معدني تا دماي oC 300 کار کرد. ولي در سيستم هاي باز، فشار در حد فشار محيط بوده و امکان ارتباط روغن با هوا وجود دارد از اينرو در صورت افزايش دما بيش از oC 140 مي تواند باعث آسيب ديدن روغن و اکسيداسيون و کم کردن روغن شود.
بطور کلي سيستم هاي انتقال حرارت با روغن، از اجزاء اصلي زير تشکيل شده اند:
1- تامين کننده دما(بويلر): که وظيفه توليد دما براي گرم کردن روغن و رساندن آن به دماي مطلوب را دارد.
2- خط لوله انتقال: که انتقال روغن داغ از بويلر به مصرف کننده و برعکس از اين طريق انجام مي شود.
3- پمپ: جهت تامين دبي براي انتقال روغن در سيستم.
4- مصرف کننده: قسمتي از سيستم که هدف ، رساندن دماي آن به يک دماي مشخص به وسيله روغن داغ است(مانند پرس هاي توليد نئوپان ، خشک کن هاي نساجي ، کارخانجات آسفالت و ….)
5- منبع انبساط: که وظيفه تنظيم فشار و تامين کسري روغن در سيستم را در شرايط اضطراري بر عهده دارد.
.jpg)
آنچه که به عنوان خصوصيات يک روغن انتقال حرارت اهميت دارد موارد زير هستند:
1- پايداري اکسيداسيون مناسب
2- ظرفيت حرارتي زياد
3- هدايت حرارتي بالا
4- قابليت پمپ شدن
5- فشار بخار پايين
6- عدم خوردگي بر قطعات سيستم
7- نقطه اشتعال بالا
با توجه به موارد بالا روغن هاي معدني تقريبا تمامي موارد بالا را دارا بوده و سيال مناسبي براي استفاده در سيستم هاي انتقال حرارت مي توانند با شند به اين دليل در حال حاضر در بيشتر صنايعي که با اين سيستم ها کار مي کنند از روغن هاي معدني به عنوان سيال انتقال حرارت استفاده مي شود.
آنچه که در مورد استفاده از روغن هاي معدني در اين نوع سيستم ها اهميت دارد انتخاب روغن مناسب براي دماي کار کرد و مرد نظر و کار سيستم در شرايط استاندارد و مراقبت از روغن براي حفظ خصوصيات آن در زمان طولاني تر و جلوگيري از بروز مشکلات مختلف در سيستم است . از اينرو به برخي از نکات مهم در خصوص استفاده از روغن هاي انتقال حرارت اشاره مي کنم:
1- با توجه به نوع سيستم و دماي کار کرد آن از روغن مناسب استفاده شود. چرا که در صورت استفاده از روغن معدني در دماهاي بالاتر از oC 300 در سيستم هاي بسته به سرعت باعث اکسيداسيون روغن و تشکيل لجن يا کک در سيستم و اسيدي شدن روغن مي شود که در عمل در فاصله زماني کوتاهي سيستم را از کار خواهد انداخت.
لازم به ذکر است در صورت نياز به تامين دماهاي بالاتر بايد از روغن هاي انتقال حرارت سيليکوني استفاده شود.
2- از استفاده از حلال هاي نفتي مانند سوخت براي شستشوي سيستم در زمان تعميرات يا تعويض روغن به شدت پرهيز نماييد. چرا که سوخت باعث کاهش ويسکوزيته و نقطه اشتعال در روغن شده و در نتيجه در دماهاي بالا احتمال بروز آتش سوزي و يا نشتي از نقاط آب بند بخصوص فلنج هاي پمپ وجود دارد. براي جلوگيري از بروز چنين مشکلاتي در زمان شستشوي با يد روغن هايي که براي اين کار ساخته شده اند (روغن فلاشينگ) يا همان روغني که در سيستم به کار مي رود ، مورد استفاده قرار گيرند.
در مقاله هاي بعدي در خصوص روش هاي شستشو و روغن هاي مناسب اين فرايند به طور کامل پرداخته خواهد شد.
.jpg)
نشتي از پمپ روغن و تشکيل لجن و ايجاد بوي بد.
3- جلو گيري از ورود آب به سيستم اهميت بالايي دارد. آب به دليل تغيير فاز در اثر افزايش دما و تبديل به بخار ، دچار افزايش حجم بسيار زيادي مي شود همچنين به واسطه تراکم پذير بودن بخار در اثر فشار اختلال در فشار سيستم را شاهد خواهيم بود . هچنين بروز پديده کاويتاسيون در پمپ و ايجاد صدا در سيستم نيز از نتايج ورود آب به سيستم است، و در نهايت به دليل عدم چرخش مناسب روغن ، مصرف کننده به دماي مورد نظر نخواد رسيد. در کنار همه اين موارد وجود آب در روغن باعث تخريب روغن و افزايش خطر زنگ زدگي در سيستم خواهد شد.
4- بررسي وضعيت کيفي در طول سال بر روي روغني که در حال کار است مي تواند به ما کمک کند تا از وضعيت آن و احتمالا ورود آلودگي هايي مانند آب ، سوخت و . . . به روغن آگاه شويم و قبل از بروز هر مشکلي از آسيب به اجزاي سيستم و خرابي روغن جلوگيري کنيم.
.jpg)
روغن (روانکار) چگونه توليد مي شود؟
آنچه به عنوان روغن يا روانکار در صنعت يا خودرو مورد استفاده قرار مي گيرد درواقع ترکيبي از مواد نفتي مختلف است که در نهايت طبق فورمول هاي مختلف ، روغن هايي با توانايي ها و کاربردهاي متفاوت بدست مي آيد.
بطور کلي روغن ها از دو جزء اصلي تشکيل مي شوند:
1- روغن پايه
2- ماده افزودني
روغن پايه:
روغن پايه ماده اي است که از پالايش نفت خام بدست مي آيد. در زير مراحل توليد روغن پايه را شرح مي دهم.
پس از پالايش نفت خام طي مراحل زير:
1- تقطير اتمسفريک
2- تقطير در خلاء
3- برج روغن
.jpg)
برشي به نام برش روغن يا LUBCUT حاصل مي شود که اين ماده در واقع خوراک پالايشگاه روغن است.
پس از ورود LUBCUT به پالايشگاه روغن مراحل زير براي توليد روغن انجام مي شود:
ابتدا LUBCUT وارد واحد استخراج با فورفورال شده و با استفاده از حلال فورفورال ترکيبات آروماتيک تحت عنوان اکسترکت از آن خارج مي شود. محصول اصلي اين واحد که رافينيت نام دارد به واحد موم گيري منتقل مي شود ، در اين واحد با استفاده از حلال هاي تولوئن و MEK و فيلتر هاي مخصوص موم از روغن جدا مي شود تا نقطه ريزش روغن به اندازه کافي پايين برود ، تا در دماي محيط ، روغن روان بودن خود را از دست ندهد ، در اين واحد پس از موم گيري ، روغن پايه بدست مي آيد ، که مي تواند براي توليد برخي روغن هاي موتور و صنعتي از آن استفاده کرد. ولي براي افزايش کيفيت و کاهش ناخالصي هاي روغن پايه جهت توليد روغن هاي موتور و صنعتي با سطوح کيفيت بالا اين روغن پايه را به واحد تصفيه هيدروژن مي فرستد تا در دما و فشار بالا در راکتور مخصوصي با افزودن هيدروژن ، ترکيبات غير اشباع را اشباع کرده و ناخالصي هايي مانند N,S,O را از روغن پايه خاج سازند. محصول نهايي اين واحد يک روغن پايه بسيار با کيفيت جهت توليد روغن هاي با سطوح کيفيت بالا از قبيل روغن توربين ، کمپرسور و روغن هاي جديد موتور است.
در اين مرحله يکي از اجزاء اصلي توليد روغن ، يعني روغن پايه را بدست آورده ايم . لازم به ذکر است که نوع و درجه گرانروي روغن پايه اي که بدست مي آيد بستگي به LUBCUT ورودي به پالايشگاه روغن دارد. پس براي توليد روغن هاي پايه مختلف نياز به استفاده از LUBCUT متفاوت است.
آنچه در بالا شرح داده شد روش توليد روغن هاي پايه گروه I بود که پر مصرف ترين نوع روغن پايه است ، ولي امروزه انواع مختلف روغن هاي پايه در صنعت روانکاري استفاده مي شوند که هرکدام روش هاي توليد خاص خود را دارند. بطور کلي دسته بندي روغن هاي پايه به شرح زير است:
|
Sulfur , wt% |
Saturates , wt% |
Viscosity Index |
Group |
|
|
>0.03 |
And/or |
<90 |
80 – 119 |
Group I |
|
≤0.03 |
And |
≥90 |
80 – 119 |
Group II |
|
≤0.03 |
And |
≥90 |
120 min |
Group III |
|
ALL POLY ALPHA OLEFIN (PAO) |
Group IV |
|||
|
ALL Base Stocks Not Included in Group I to IV |
Group V |
|||
ترتيب افزايش کيفيت : API Group IV>Group III>Group II>Group I
بخش دوم ماده افزودني است:
روغن پايه اي که از پالايش نفت خام بدست آمده ، ويژگي هاي لازم براي استفاده در صنعت و يا خودرو را بطور کامل ندارد، از اينرو موادي به آن افزوده مي شود تا بتوان ويژگي هاي مورد نياز براي استفاده هاي خاص در صنعت و موتور را دارا شود. به اين منظور به روغن هاي پايه مواد افزودني اضافه مي شود که بهبود دهنده مشخصات مختلف روغن ها براي کاربردهاي مورد نظر باشند. برخي از اين مواد به قرار زيرند:
1- بهبود دهنده شاخص گرانروي
2- ضد اکسيداسيون
3- ضد سايش
4- پايين آورنده نقطه ريزش
5- ضد خوردگي و ضد زنگ زدگي
6- ضد کف
7- پاک کننده و معلق کننده
مواد افزودني فوق به مقدار لازم ، بر اساس فورمول هايي که سازنده در نظر دارد براي رسيدن به آنچه استاندارد تعيين کرده به روغن پايه اضافه مي شوند. اين عمل در واحدي به نام واحد مخلوط کني (Blending) انجام مي شود. در نهايت طبق فورمول هاي مختلف در اين واحد مي توانيم روغن هاي مختلف را براي مصارف گوناگون بدست آوريم.
تعاريف اوليه روانکاري
1- روانکاري يعني چه؟
روانكاري يا “Tribology” به‌عنوان علم تسهيل حركت نسبي سطوح در تماس با يكديگر تعريف شده است. روانکاري يعني کاهش اصطکاک بين دو سطح با استفاده از يک ماده روانکار.
2- روانکار چيست؟
ماده اي جامد، نيمه جامد، مايع و يا گاز است که براي کاهش اصطکاک بين دو سطح در بين آنها قرار مي گيرد و مهمتريت مثال آن روغنهاي روانکار است.
3- روغنهاي روانکار چه نوع روغني هستند و چه مشخصاتي دارند؟
روغن هاي روانساز به طور عمده داراي منشاء نفتي هستند و عمده ترين روانکار مورد استفاده در صنايع هستند. ويژگي هاي مورد انتظار از روغن هاي مناسب براي روانكاري به شرح زير هستند:
داراي گرانروي مناسب و ضريب اصطكاك بسيار كم باشند.
در مقابل حرارت مقاوم باشند و اكسيده نشوند.
خاصيت پاك‌كنندگي مناسب داشته باشند و پس از كار مداوم, تحت تاثير حرارت زياد، تشكيل مواد لجني و رسوبات در لابه لاي قطعات ندهند.
داراي شاخص گرانروي بالا باشند.
با ايجاد لايه نازكي از روغن بر روي سطوح متحركي كه با يكديگر در تماس هستند، از ساييدگي و فرسودگي آنها جلوگيري نمايند.
در حين عمليات ايجاد كف ننمايند.
زنگ‌‌زدگي و خوردگي بر روي قطعات فلزي ايجاد نكنند.
با قطعات لاستيكي و پلاستيكي سازگاري كامل داشته باشند.
4- تفاوت بين روغن هاي معدني و سينتتيک در چيست؟
روغن هاي پايه معدني(يا نفتي) از پالايش برش روغني (Lub cut) در پالايشگاه روغن به دست مي آيند و در ساخت قسمت عمده روغن هاي موتور و صنعتي به کار مي روند. ولي روغن هاي سينتتيک محصول فرايند پتروشيمي هستند و معمولا داراي شاخص گرانروي بالاتري نسبت به روغن هاي معدني هستند، همچنين اين روغن ها مقاومت اکسيداسيون بالاتري نسبت به روغن هاي معدني داشته و به اين دليل زمان کارکرد طولاني تري نسبت به روغن هاي معدني دارند . درضمن اين روغن ها به دليل شاخص گرانروي بالايي که دارند مي توانند در محدوده دمايي وسيعتري مورد استفاده قرار گيرند.
نکته : با وجود اينکه روغن هاي سينتتيک قيمت بالاتري نسبت به روغن هاي معدني دارند ولي در عمل به دليل زمان کارکرد بسيار طولاني تر اين روغن ها ، از نظر اقتصادي نيز سود آور هستند.
5- گرانروي (Viscosity) يعني چه؟
مقاومتي كه يك روغن نسبت به جاري شدن به علت اصطكاك داخلي مولكول هاي آن از خود نشان مي دهد، گرانروي (ويسكوزيته) ناميده مي شود. گرانروي روغن با تغيير دماي روغن، تغيير مي كند و هرچه روغن گرمتر شود, گرانروي آن كمتر مي گردد. از اين رو همواره بايد گرانروي روغن همراه با دمايي كه گرانروي در آن اندازه گيري شده، قيد گردد. گرانروي روغن معمولاً در دماي 40 و 100 درجه سانتي گراد اندازه گيري مي شود.
6- آيا شاخص گرانروي(Viscosity Index) بيانگر کيفيت روغن است؟
شاخص گرانروي (VI) نشانگر ميزان تغييرات گرانروي نسبت به تغييرات دما است. هرچه رقم شاخص گرانروي روغني بزرگتر باشد، در اثر تغيير دما گرانروي روغن كمتر تغيير مي كند و برعكس. با توجه به مطلوب بودن محدوديت تغييرات گرانروي در عموم سيستمها مي توان گفت اين مشخصه مي تواند بيانگر کيفيت روغن باشد.
7- نقطه ريزش(Pour Point) يعني چه؟
پائين ترين دمايي كه روغن در آن دما هنوز مي تواند جاري شود را نقطه ريزش نامند.
8- نقطه اشتعال(Flash Point) يعني چه؟
نقطه اشتعال, پائين ترين دمايي است كه در آن، روغن به اندازه كافي به بخار تبديل مي شود و با هوا يك مخلوط قابل اشتعال مي سازد، به طوري كه با نزديك كردن شعله آتش، روغن در يك لحظه مشتعل و سپس خاموش گردد. اين آزمون براي اندازه گيري ميزان آتش گيري و فرّار بودن روغن صورت مي گيرد.
9- چرا به روغن مواد افزودني اضافه مي کنيم؟
چون روغن پايه كه از پالايش نفت خام بدست مي آيد، هنوز ويژگي هاي لازم براي استفاده در موتور خودروهاي مدرن و ماشين آلات صنعتي را به طور كامل دارا نيست، موادي به آن افزوده مي شود تا در روغن مقاومت لازم براي شرايط سنگين كار، حرارت و فشار زياد موتور، به طور بهينه ايجاد شود
مهم ترين موادي كه به منظور تامين ويژگي هاي مناسب به روغن پايه افزوده مي شوند, عبارتند از:
پاك كننده ها و معلق كننده ها Dispersants & Detergents
بهبود دهنده شاخص گرانروي VI –Improvers
مواد ضداكسيداسيون Anti-Oxidants
موادضدسائيدگي Anti-Wear
مواد ضد خوردگي و ضد زنگ زدگي Anti Rust & Oxidation
مواد پايين آورنده نقطه ريزش Pour Point Depressants
مواد ضدكف Anti-Foam
Leave a Comment